Zaterdag 3 februari - Willy Lenschow, Batterie Delfzijl

Zo dan, dat was een leuk ritje naar Duitsland vandaag! Hier kocht ik een nalatenschap van een militair die 3,5 jaar in de Marine Flak Batterie Delfzijl diende.

De verkoopster van dit alles leerde ik precies een jaar geleden kennen toen zij online een stapel boeken verkocht met daarin gekalligrafeerde teksten en afbeeldingen van Batterie Delfzijl. Ze bleken toe te behoren aan Willy Lenschow uit Colnrade (Landkreis Oldenburg). Lenschow had voor de oorlog een kapperszaak in dit dorp en zette dit na de oorlog voort. Tijdens de oorlog diende hij op het 2. Geschütz van Batterie Delfzijl en was tevens de ‘’Batteriefriseur’’ (kapper) van de batterij. In 1932 kreeg Willy een zoon genaamd Rolf. Ver na de oorlog nam zoon Rolf de kapperszaak over en bleef dit doen tot zijn overlijden in 2019. Vijf jaar eerder was Verena aan het werk gekomen als kapster/barbier en kon na het overlijden van haar baas de zaak mét inventaris overnemen. Niemand uit de familie wilde er nog iets uit hebben en zo kwam het dat bijna 80 jaar na het einde van de oorlog het complete nalatenschap van Willy Lenschow tevoorschijn kwam.

Het begon dus een jaar geleden met een stapel boeken en het verhaal dat er nog wel meer materiaal moest zijn. Door persoonlijke omstandigheden was Verena er nog niet aan toegekomen dit allemaal op te zoeken. Enkele weken geleden heb ik toch maar weer een mailtje gestuurd met hierin de vraag of er misschien toch al iets was gevonden. Dit werd positief beantwoord en niet veel later volgden foto’s en filmpjes van het geheel. Wow, wat een verzameling! Na wat contact over en weer kwam ik uiteindelijk met een bod waarover we beiden het eens konden worden. En zo ging vandaag de reis naar de kapperszaak in Colnrade. Twee uur later kwamen we aan en werd alles onder het genot van een kop koffie bekeken en ingepakt. Niet veel later volgde een euforische terugreis en werd bij thuiskomst alles nog eens goed bekeken. Bijzonder en bijzonder veel materiaal. Veel foto’s van Batterie Delfzijl, documenten en tijdschriften, brieven, materiaal uit Lenschow zijn kapperszaak en enkele stukken blikken speelgoed. Verder nog wat uniformeffecten en tot slot de Erkennungsmarke (identificatieplaatje) uit Lenschow zijn tijd bij de Kriegsmarine.

Nadat Lenschow in januari 1944 uit Delfzijl vertrok, werd hij rond de poolcirkel ingezet bij een varende eenheid van de Kriegsmarine. Hij overleefde de oorlog en was een fervent marineman, getuige documenten en krantenartikelen aangaande de Marinebund en veteranentreffens. Een prachtig en uniek geheel. Nu alles digitaliseren en daarna de beste stukken in het museum tentoonstellen!


Woensdag 24 januari - De eerste schenking

Na een paar weken van rust werd het weer tijd voor een nieuw bericht! O.a. erg druk geweest met het schoonmaken van de bunkertelefoon. Deze is weer om aan te zien, maar daarover later in de week meer.

De eerste schenking van 2024, in de vorm van twee persoonsbewijzen en enkele distributiebonnen, is een feit. Een leuke set toebehorend aan het echtpaar Hebo Jan en Pieterke Olthof uit Stedum. Daarnaast ontving het museum een versierde Duitse eetketel. In de ketel zit het wapen van de stad Emden verwerkt met daarbij het jaartal 1945. Helaas is de exacte herkomst niet te achterhalen, maar voor het museum is dit het eerste versierde stuk uitrusting. Verder kwamen er nog drie schouderstukken van de II Marine Artillerie Abteilung (Wilhelmshaven) binnen. Een type schouderstuk die maar zeer zelden voorbij komt. Op dezelfde foto valt nog een ansichtkaart van Appingedam te zien. Deze kaart werd in 1944 door Adam van de Marine Landessschützen Kompanie verstuurd naar zijn vrouw. Rechts daarvan een portret van de Duitse matroos Peter Poth. Hij kwam op 6 september 1944 om het leven bij een zwaar bombardement op Emden. Tot slot nog een tweetal fotoalbums. De eerste is van de Schnelle Abteilung 503 te Hoogeveen, de ander van Marine Flak Batterie Tossens (Flakschutz Wilhelmshaven).

Alles met alles weer een leuke partij om te scannen en uit te zoeken!


Woensdag 10 januari 2024 - De eerste update van 2024

En die is het museum gelijk goed begonnen!

Vorige week bezoek gehad van een medeverzamelaar uit Zeeland. Al langere tijd verzamel ik materiaal uit die omgeving voor hem zodat we uiteindelijk tot een ruil konden komen. Na een jaar zoeken en speuren kwam het er dan eindelijk van. Na een toch van ca. vier uur kwam hij met een auto vol spullen aanzetten. Hierbij een jas voor een officier van de Marine Artillerie, een voorfilter voor een luchtzuiveringssysteem van een bunker, een Festungsfernsprecher (bunkertelefoon), Sprechgarnitür uit 1916, Tellermütze van de Kriegsmarine, twee gasmaskers van de Kriegsmarine met microfoonaansluiting en tot slot een viertal Soldbücher, waarvan één van een militair die enige tijd in Appingedam heeft gediend.

Het meeste materiaal heeft inmiddels al een plek gekregen in de collectie. De rest zal op een later moment in de vitrines worden geplaatst!


Zaterdag 30 december - 10x80 Flakfernrohr

Vandaag wederom een stuk optiek voor de collectie aangekocht. Eerder deze maand al een 10x80 Flakglas in kist opgehaald, maar hoewel die set compleet is, functioneert die niet zonder een aantal relevante onderdelen. Er horen namelijk nog een aantal zaken bij zoals een statief, een Messkreis en een Wiege (die laatste om de elevatie in te stellen). Een kennis wist dit en bood mij eerder deze week dit geheel, inclusief nog een kijker, aan voor een mooie prijs. Enkel moest deze wel worden afgehaald op de militariabeurs in Didam. Gelukkig was daar vandaag weer een beurs, dus vanmorgen op tijd met pa in de auto om de reis naar Didam te maken. Dik twee uur later kwamen we op bestemming aan en vond aan het einde van de beurs de overdracht plaats.

De beurs zelf is trouwens een aanrader: overzichtelijk, gevarieerd en gezellig. http://www.militariabeurs.nl/


Dinsdag 19 december - 6. Ersatz Marine Artillerie Abteilung

Ook in het laatste stukje 2023 is nog van alles onderweg om in de collectie van het museum te worden opgenomen. Zo ontving het museum verleden week twee fotoalbums en een Soldbuch van de Kriegsmarine.

De twee albums behoorden toe aan Wilhelm Waltemate. Hij diende bij de 6. Ersatz Marine Artillerie Abteilung. Waltemate volgde zijn basisopleiding bij deze eenheid in Assen. Nadien werd hij zelf opleider binnen deze afdeling, maar dan te Groningen. De meeste foto's van de 6. E.M.A.A. zijn gemaakt op het Engelse Kamp, achter de gevangenis in Groningen. De foto's uit deze albums zijn vooral gemaakt aan de achterkant van de Rabenhauptkazerne. Deze kazerne lag tegenover de gevangenis aan de Verlengde Hereweg. Verder enkele foto's van oefeningen te Appelbergen nabij Glimmen, ook daarvan kende ik nog geen foto's. Weer ca. 200 foto’s van de provincie rijker!

Verder, geheel verrassend: een Soldbuch van een militair die bij dezelfde eenheid diende als hierboven genoemd. Een mooi compleet boekje op naam van Johann Kiesl. Kiesl kwam op 9 april 1942 terecht bij de 4. Kompanie van de 6. E.M.A.A. Later diende hij nog voor de 10. Schiffsstammabteilung in Noorwegen onder 'Sonderkommando Blaufuchs' nabij Kirkenes. In februari 1945 vertrok hij naar het zuidoosten van Noorwegen. Hij kwam hier terecht bij de Marine Artillerie Abteilung 501 op het eiland Bolærne, gelegen in het Oslofjord. Een hele reis zo kort voor het einde van de oorlog.


Zaterdag 15 december - Midden van het land

Afgelopen weekend naar het midden van het land geweest om een stuk optiek op te halen die al lang op mijn verlanglijstje stond: een Flakfernrohr 10x80. De kijker is vervaardigd door Emil Busch te Rathenow en bevindt zich in topstaat en is ook optisch nog helemaal in orde. Nu nog zoekende naar een statief voor dit object.

Iets anders wat al heel lang op het lijstje stond, was een setje schouderstukken van de VI Marine Artillerie Abteilung. Verleden week deed ik hiervoor een oproepje op verschillende facebook pagina's, maar zonder resultaat. Een dag later bood een Duitse handelaar zowaar een setje aan op zijn website. Toeval, of zou hij het gelezen hebben? Feit blijft dat ik de gelukkige ben! De 6. Marine Artillerie Abteilung bevond zich op Borkum en Emden en vanaf 1940 ook in de provincie Groningen.


Dinsdag 11 december  - Rector magnificus Johannes Marie Neele Kapteyn

Link naar het artikel: Rector magnificus Johannes Marie Neele Kapteyn

 


Donderdag 7 december - Concessies

Om bijzonder spullen te vergaren moet je soms concessies maken; het wegdoen van andere bijzondere spullen. Na een aantal jaren verzamelen had ik besloten mijn delfts blauwe borden van Duitse luchtdoelbatterijen is Friesland weg te doen. Je moet op een gegeven moment grenzen trekken, en dat betekent voor de collectie van het museum expliciet de driehoek Groningen-Emden-Borkum. Althans, qua fotomateriaal en documentatie. Algemeen gebruikte items zijn natuurlijk altijd welkom.

Een aantal van de ‘Friese’ borden zijn verruild tegen drie andere borden: twee Canadese borden, respectievelijk van de Cape Breton Highlanders en het Perth Regiment. Daarnaast nog een wandbord van het 4. Schiffsstamm-Regiment, 6. Schiffsstammabteilung. Deze eenheid werd aanvankelijk in Groningen gevormd en later verplaatst naar Overijssel. De Canadese borden zijn in opdracht van hun door Tichelaar te Makkum vervaardigd. Het Perth Regiment bord toont de tekst Sneek (een plaats in Friesland), maar dat is wel de eenheid geweest die o.a. Batterie Nansum ten noorden van Delfzijl veroverd hebben. De Cape Breton Highlanders waren verantwoordelijk voor de verovering van Batterie Delfzijl en de capitulatie van de Duitsers op 2 mei 1945 in Farmsum. Juist om deze redenen passen de borden uitermate goed in de collectie! Het Duitse bord vormt een mooi geheel met twee anderen die reeds in de collectie zitten. Hetzelfde motief, enkel een andere eenheid.  

Verder ontving het museum nog een drietal foto’s van de Kriegsmarine militair Hermann Brügma uit Emden. De kleine foto is gemaakt in het Krankenrevier (Duits hospitaal) te Delfzijl. De twee grote foto’s zijn portretopnames van de fotograaf Ad Haucke uit Emden. Daarnaast nog twee documenten, waaronder het rijbewijs van Hermann Hollander, eveneens uit Emden. Hollander was chauffeur voor de Kriegsmarinewerft Wilhelmshaven. Tot slot nog een interessant Soldbuch op naam van Christian Wilts uit Ostfriesland. Wilts was werkzaam voor de Luftschutzpolizei in Emden. Helaas ontbreekt de pasfoto uit het boekje.

Aankomende week volgen nog een paar berichten op de pagina met o.a. een set documenten van een hoogleraar van de Rijksuniversiteit Groningen die diende bij de SS en een prachtig stuk Duits optiek!


Dinsdag 29 november - Terug van weggeweest

Het was de afgelopen paar weken even rustig met nieuwe aanwinsten, soms ook wel even fijn, maar als er dan weer wat bijzonders boven water komt is dat natuurlijk nog veel fijner! En als ik over ‘’iets bijzonders’’ schrijf dan meen ik dat ook wel.

Te beginnen met een regulier item met toch wel een bijzonder verhaal, namelijk een Erkennungsmarke (identificatieplaatje) van de Kriegsmarine. Het plaatje staat op naam van Oswald Friebel, gevolgd door N 2288/39 S. De N staat voor Station Nordsee, 2288/39 is zijn Stammrollnummer (persoonlijke nummer) met jaar van indiensttreding. De S staat voor Seemännische Laufbahn. Een plaatje zoals er tienduizenden waren, maar door archiefonderzoek heb ik dit plaatje kunnen linken aan een militair die in de stad Groningen heeft gediend. Door lijsten van het Lazarett in Groningen heb ik gegevens van ruim 4000 militairen die verpleegd zijn. Bij de gegevens van deze militairen staan ook de gegevens van de Erkennungsmarken en daar heb ik een lijst van gemaakt. Iedere keer als er een plaatje voorbij komt wordt het nummer gecheckt in de database. De trefkans is minimaal, maar verleden week was het toch al voor de tweede keer raak!

Oswald, geboren op 7 april 1910, kwam op 26 juli 1943 in het ziekenhuis terecht en bleef hier tot 10 augustus dat jaar. Hij diende voor de Küstenüberwachungsstelle Groningen.

En dan hetgeen waar in de eerste alinea over werd geschreven: iets bijzonders! Wat veel mensen niet weten is dat het noorden van Nederland niet alleen door Canadezen en Polen werd bevrijd, maar ook Franse en Belgische parachutisten van de Special Air Service (SAS), waarover hier uitgebreid te lezen valt: https://www.battlefieldtours.nu/informatie/operation-larkswood/

Het waren slechts 700 man die in april 1945 boven Drenthe werden gedropt. Het Belgische deel van deze eenheid, de 5th SAS Regiment trok snel, via de oostkant van de provincie, op richting de kust van de provincie Groningen. Zij kregen op 17 april de opdracht om o.a. Batterie Dollart-Süd nabij Finsterwolde uit te schakelen. Na een keer weigeren, door een tekort aan vuurkracht en wapens moesten ze alsnog voorop in de strijd met enkele (dodelijke) slachtoffers tot gevolg. Eén van de dappere strijders die het overleefde was de Belg Freddy Van der Veken. Eerder hadden ze al plaatsen zoals Winschoten en Blijham bevrijd.

Via Marktplaats werd de nalatenschap van Freddy aangeboden, en hoewel de prijs behoorlijk hard opliep kon ik deze set, bestaande uit foto’s en Freddy zijn dienstkaart, niet mislopen. De kans dat je iets treft van zo’n kleine groep die toch wel grote dingen hebben gedaan is minimaal. Dit verhaal hoort in een museum en daar kan, wat mij betreft, haast geen geld tegenop! Nu het hele spul nog verder uitzoeken, gelukkig is er door het formaat van de eenheid, veel over te vinden. Freddy Van der Veken overleed in 2021.


Zondag 5 november - Het blijft maar komen.

Waar het iedere keer vandaan komt is een vraag die ik veel gesteld krijg. Zelf heb ik natuurlijk ook geen idee, maar ik kan er mooi de vruchten van plukken! Op de eerste foto zien we wat documenten en foto’s die middels een ruil verkregen zijn. Linksboven een persfoto van een toespraak van NSB-er Zondervan op de Westersingel in de stad Groningen. Daarnaast een arbeidsovereenkomst van een vrouw uit Groningen die kwam te werken bij de Nederlandsche Volksdienst. Daaronder een document van een vrouw uit Holwierde waarmee ze extra distributiebescheiden kon ontvangen. Midden- en linksonder een setje trouwfoto’s van een Luftwaffe Helferin en een Kriegsmarine officier die trouwden in het Stadhuis te Groningen.

Foto 2 en 3: Wederom is er materiaal boven water gekomen van Gerhard Reuter. Reuter was de Batteriechef van de Marine Flak Batterie Ameland. De eerste spullen uit zijn nalatenschap kocht ik in 2017. Sindsdien krijg ik bijna ieder jaar een mailtje uit Duitsland waarin gezegd wordt dat er weer wat gevonden is. Dit keer weer wat fotomateriaal en een stapeltje Feldpost. Zo wordt de set steeds completer! Meer over dit verhaal: https://www.oorlogsmuseummiddelstum.com/collectie/nalatenschappen/bezetting-gerhard-reuter-batteriechef-ameland

Foto 4 t/m 8: toch wel de vangst van het jaar (op fotogebied): een grote serie foto’s, zo’n tachtig totaal, van de Fotodienst der NSB. Enkele foto’s zijn gemaakt tijdens de tentoonstelling ‘Herlevend Nederland’ te Groningen in 1943. De overige foto’s tonen allen een soort van propagandatocht op een boerenkar. Na uren zoeken en zoeken zijn alle locaties van de foto’s achterhaald; Siddeburen, Schildwolde, Oostwold en Heiligerlee. Het zijn erg bijzondere foto’s, veelal gemaakt in 1944. Fotomateriaal van deze periode is relatief schaars. Wat erg opvallend is aan de foto’s is dat je bijna alleen maar kinderen ziet bij de toespraken die een NSB-er vanaf de propagandakar deed. Volwassenen wisten wel beter of waren niet in de buurt door bijvoorbeeld tewerkstelling elders.

Het was weer een mooie week!


Zondag 22 oktober - Ditjes en datjes

Het was weer een druk weekend met veel nieuwe dingen, waaronder een fraai fotoalbum van de Kriegsmarine. Om precies te zijn van de 6. Ersatz Marine Artillerie Abteilung te Groningen. De betreffende soldaat kwam later op een schip terecht bij de Maasflottille in het zuiden des lands. Ook ontving ik nog twee foto’s van de Marine Flak Abteilung 256 die in de omgeving van Delfzijl gelegerd lag. Eén foto is van de haven van Delfzijl, de ander is een foto van het Gerät Süd-West te Appingedam. Deze radarstelling onder de codenaam ‘Delphin’ lag nabij Hoogewerf aan het Eemskanaal. Heden ten dage liggen hier nog enkele betonresten van één van de radarfundamenten. Toen het gebied geïnundeerd werd is de radarstelling verplaatst naar Delfzijl zelf.

Van een verzamelcollega/vriend nam ik enkele interessante zaken over waaronder een Kopfzünder (ontsteker) van de Kriegsmarine. Verder een huls voor de 3,7cm PAK (Panzerabwehrkanone) en een bakelieten container voor ontstekers. Daarnaast nog een serie foto’s van de Kriegsmarine in Zuidlaren, enkele plaatjes van de stad Groningen, een portretfoto van een Nederlandse militair die vervaardigd is door Foto Steenmeyer te Groningen. Tot slot nog een Canadees document over een evenement dat zij in juli 1945 organiseerden in het Stadspark te Groningen en een soort proces verbaal van een overval op het gemeentehuis in Hoogezand waarbij een NSB-er werd doodgeschoten.

Al met al weer een hele bult met nog meer uitzoek- en scanwerk. Het houdt je van de straat!


Woensdag 17 oktober - Een kathodestraalbuis

Afgelopen weekend waren we in het midden van het land om een kathodestraalbuis op te halen. Het ziet er erg technisch uit en dat is het ook zeker. Het is een beeldbuis net zoals er in oude televisies zat. Het object is afkomstig van de heer Scheper. Zijn vader haalde het in 1945 uit de Leitstand (meetpost) van Batterie Nansum nabij Holwierde. Deze bakstenen toren die het vuur van de kanonnen moest leiden was voorzien van een radar (voor de specialisten: Fu.M.O. 201 Flakleit g Radar). De gegevens die deze radar opving, en dat waren voornamelijk vliegtuigen, werden middels deze kathodestraalbuis op een schermpje geprojecteerd. Het is een bijzonder en breekbaar geheel, maar wel een erg mooie aanwinst. Het is inmiddels het derde item van Batterie Nansum wat dit jaar is opgedoken.


Donderdag 12 oktober - Als paddenstoelen

Ze komen als paddenstoelen uit de grond: fotoalbums.

Eerder deze week ontving ik een fotoalbum, naja, eigenlijk een plakboek, met hierin 75 foto's van de verwoestingen van de stad Groningen van april 1945. Het zijn stuk voor stuk bekende foto's, maar om ze zo in een geheel te zien en te vinden is erg leuk. Meestal zijn het foto's van de bezetting die opduiken, dus in die zin is dit unieker te noemen.

Verder ontving ik eindelijk twee fotoalbum(pjes) die ik een maand geleden op een veiling won. Er waren wat moeilijkheden bij de post, maar gelukkig is het goed gekomen. Het zijn twee albums met een totaal van 125 foto's van de Minenräumschiff 11 (MRS 11). Dit moederschip voor kleine mijnenvegers (pinassen) lag in de zomer van 1940 onder andere in Delfzijl en later Hoek van Holland. Met de pinassen werden de binnenwateren, maar ook Harlingen en Terschelling aangedaan. Aan het einde van de oorlog lag het schip in Swinemünde, waar het door een mijnexplosie tot zinken werd gebracht. Enkele jaren geleden wist ik al een ander album van deze eenheid te verkrijgen. Een mooie aanvulling op hetgeen er reeds was met veel nieuwe foto's!


Maandag 9 oktober - De laatste open dag van 2023

De tijd vliegt, blijkt wel weer. Was gisteren zomaar de laatste open dag voor het seizoen 2023; een zeer succesvol en fantastisch seizoen. Zo rond de 35 bezoekers wisten de deur naar het museum te vinden. Zelfs nog de familie Glockemann uit België. Deze hebben speciaal voor het museum een reis gemaakt naar het hoge noorden. Hun vader/opa zat namelijk tijdens de oorlog gelegerd in Batterie Delfzijl. Zelf wisten ze dat niet, maar in het voorjaar had ik iemand van de familie een bericht gestuurd via Facebook waarop zeer enthousiast werd gereageerd. Ze zijn blij dat ik hun meer kon vertellen over de diensttijd van de vader/opa. Natuurlijk wilden ze graag de verhalen en spullen die bij Batterie Delfzijl horen graag aanhoren en aanzien. Dat vond dus gisteren plaats. Ruim 2,5 uur duurde het bezoek en het was erg gezellig. Ook kwam de heer T. Mensinga op bezoek. Zijn broertje kwam om het leven bij de landmijnexplosie in Delfzijl waarover ik vorige week schreef. Geheel toevallig kwamen gelijktijdig nog een familielid van Mensinga en een oude Duitse vriend langs, eveneens naar aanleiding van dit verhaal. Naja, toevallig… vroeg men zich terecht af.

Ook nog weer wat nieuwe spullen gekregen waaronder een Duitse kist voor ontstekers die is achtergebleven in de suikerfabriek te Groningen. Een oom vond nog een paar interessante blikjes in een kringloop. Verder ontving ik vorige week nog een klein fotoalbum van Batterie Larrelt nabij Emden en kreeg ik vandaag van de familie van der Beek uit omgeving Delfzijl een drietal persoonsbewijzen, wat andere bescheiden en een set originele foto’s van de bevrijding van Delfzijl. Bedankt allemaal! Nu het museum weer klaarmaken voor 2024!


Woensdag 4 oktober - Papier

Het blijft een terugkomend iets: papier. Papier in de zin van documenten, maar ook foto’s en boekjes. Verleden week was weer zo’n week. Hele stapels wisten de weg naar het museum weer te vinden. Om te beginnen, allereerst een boek van de Marine Kraftfahr Kompanie Vlissingen. Een ‘ver van m’n bed show’, maar ook weer niet. Een deel van de eenheid lag namelijk eerst in Groningen en daarvan heb ik enkele foto’s. Sommige militairen zie ik zelfs terug in het boekwerk van Vlissingen. Het is een rijkelijk geïllustreerd document uit het dagelijks leven van de transportafdeling van de Kriegsmarine op Walcheren.

Verder kwam er nog een stapeltje foto’s binnen van een Luftwaffe Helferin in de stad Groningen. De dame in kwestie, naam onbekend, was gestationeerd in de FluKo (Flugwachkommando) te Groningen. Enkele foto’s zijn op de Vismarkt gemaakt en één opname is van de telefoonruimte binnenin de FluKo. Daarnaast ook nog een foto van een jonge landmacht (Heer) soldaat samen met zijn vader die diende bij de Zollgrenzschutz. Van de jonge knaap heb ik reeds twee foto’s waarvan één is gemaakt door een Groninger fotograaf.

En tot slot nog een enorme vracht documentatie, teveel om allemaal op de foto te zetten. Het is materiaal van de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten en de Politieke Opsporingsdienst te Appingedam en Loppersum. Hierin veel gegevens over NSB-ers, achtergebleven oorlogstuig en veel andere interessante zaken. Het ligt allemaal nog een beetje overhoop, dus binnenkort wordt er orde geschept in het geheel. Op een later punt zal het waarschijnlijk gedigitaliseerd gaan worden. Erg bijzonder materiaal waarmee op een correcte wijze moet worden omgegaan, zeker omdat het voorzien is van veel persoonlijke én gevoelige informatie.


Dinsdag 12 september - Open Monumentendag 2023

OMD 2023 was, net als alle voorgaande edities, een groot succes te noemen. Weliswaar rustiger dan voorgaande jaren maar niet minder leuk. De hoge temperaturen speelden hierin waarschijnlijk een belangrijke rol. Zo’n 120 bezoekers wisten, verspreid over beide dagen, het museum te vinden. Veelal zeer geïnteresseerd publiek die langer dan gemiddeld in het museum vertoefden, waardoor het continu redelijk druk te noemen was. We ontvingen publiek van jong tot oud en van mensen uit de straat tot mensen uit Urk en zelfs Griekenland!

Ook mochten we nieuwe schenkingen ontvangen voor de collectie, met als topstuk een bijzonder dubbelloops Kriegsmarine seinpistool uit 1940 van de fabrikant Walther. Het roestvrijstalen pistool (vrij te bezitten in Nederland) was van de heer Vonk. Meneer las onlangs een stukje op RTV Noord over de boekenlegger van Batterie Nansum. Hierop mailde hij mij dat hij in het bezit was van het wapen en vroeg of zoiets interessant is voor het museum, zo ja, dan wou meneer deze in bruikleen afstaan. Heel graag antwoordde ik, want zoiets past precies in de collectie. Na even rondgelopen te hebben kwam de heer Vonk tot de conclusie dat het pistool beter geschonken kon worden, en zo geschiedde. Hiermee wordt dit wapen een vast onderdeel van de tentoonstelling.

Verder ontving het museum een wel heel bijzonder vingerhoedje. Het vingerhoedje, voorzien van meerdere swastika’s zou gebruikt zijn door de NSB-burgemeester van Winsum. Helaas valt het niet te verifiëren, maar een interessant stuk is het wel. Ook werden we verblijd met een tweetal bomscherven. De scherven werden in 1943 door de heer Reinders, toen wonende op boerderij Groot Zeewijk te Warffum, gevonden nadat een Engelse bommenwerpen een noodafworp deed in de Noordpolder bij Warffum. Eén scherf werd tegen de gevel van de boerderij gevonden, een ander werd later in het land aangetroffen. De schade aan de boerderij bleef, afgezien van glasschade, gering. Het schijnt dat het vliegtuig die de bommen liet vallen door beschietingen was beschadigd en niet veel later in de Waddenzee stortte. Hier moet aan de hand van de datum nog wat meer onderzoek naar gedaan worden.


Zaterdag 2 september - Boekenlegger Batterie Nansum

Spannende momenten vorige week op een veiling. Er werd namelijk iets geveild en dat moest ik hebben voor het museum. Hoog inzetten dus en maar hopen dat je uiteindelijk de hoogste bieder bent. Gelukkig was dat ook zo. De prijs was lager dan ik inzette, maar met alle bijkomende veilingkosten werd het al met al een duur stukje stof. Maar ik weet uit ervaring: je kan beter iets te duur kopen dan het mislopen en het misschien wel nooit meer tegenkomen. Dat laatste is vrij reëel, want in de tijd dat ik verzamel, nu zo’n 12 jaar, ben ik hem nog niet eerder tegengekomen en andere verzamelaars evenmin.

Het object waar het over gaat betreft een stoffen boekenlegger van de Marine Flak Batterie Nansum. Deze batterij, onderdeel van de Marine Flak Abteilung 256, was bewapend met vier 10,5cm. kanonnen die stonden opgesteld op de zeedijk nabij het dorp Holwierde, zo’n vier kilometer ten noorden van Delfzijl. De boekenlegger is uitgebracht ter gelegenheid van kerst 1942 ‘’Kriegsweihnachten 1942’’. Ik heb reeds een exemplaar van Batterie Delfzijl in de collectie en weet dat ook andere batterijen waren voorzien van dit type boekenlegger. Helaas zullen de meesten, nog liggend in boeken, verdwenen zijn bij het oud papier. Gelukkig is dit exemplaar aan de collectie toegevoegd!


Zondag 27 augustus - Rommelmarkt

Gisteren een leuke rommelmarkt in Duitsland bezocht. In de eerste 5 uur lopen helemaal niets gevonden. In het laatste half uurtje vond ik zowaar nog een Kriegsmarine schaal. Een kwartier later vond ik nog een pet waaraan ik eerder al voorbij gelopen was. Deze keer toch wat beter bekeken en het blijkt een Schirmmütze te zijn van de Deutsche Reichspost. De pet is in 1940 vervaardigd bij de Mützen-Fabrik Paul Neumann uit Oldenburg. Gelukkig lag het spul niet bij de handelaren waardoor de prijzen meer dan vriendelijk bleven!

Nu enkel nog een geschikte adelaar voor de pet zien te vinden, maar deze blijken moeilijk verkrijgbaar.


Zondag 20 augustus - Bergen en dalen

Bergen en dalen, zo vergaat het vele verzamelaars wel denk ik. Of het komt op bulten, of het is rustig. Momenteel is er weer een berg binnengekomen. Ten eerste een veldtelefoon van de Kriegsmarine met het daarbij behorende Sprechgarnitur C/39a. De set is compleet en bevindt zich in zeer goede toestand. De telefoon heeft de originele aansluiting voor de borstmicrofoon en is zelfs voorzien van een originele batterij. Dergelijke sets werden veelal gebruikt voor communicatie binnen kust- en luchtafweerbatterijen van de Duitse marine, maar werden ook gebruikt op boten en schepen om bevelen door te geven. Het is nu de tweede binnen de collectie en zal een mooi geheel gaan vormen op één van de uniformen.

We blijven nog even bij de Kriegsmarine, want vorige week vond ik op een rommelmarkt tussen een partij foto’s een drietal foto’s die mijn interesse hadden: twee portretfoto’s van fotografen uit de stad Emden en een foto van de Seefliegerhorst Borkum. Het bijzondere aan deze laatste is dat er zowel mannen van de Luftwaffe als de Kriegsmarine te zien zijn. De vliegers hadden een gemeenschappelijk doel en werden daarom ook door elkaar ingezet. Een mooie aanvulling op de foto’s die ik reeds heb van deze Seefliegerhorst.

Verder wist ik nog de hand te leggen op vier portretfoto’s van een Duitse marineofficier. Binnen een ogenblik zag ik dat twee foto’s gemaakt moesten zijn in Batterie Delfzijl. Enkel kwam de officier mij niet direct bekend voor, maar de twee andere foto’s wisten dit te onthullen. Deze zijn namelijk gemaakt bij een studiofotograaf in Salzwedel te Duitsland. Even zoeken in de lijst en hij was zo gevonden (en bij nader inzien had ik reeds foto’s van deze militair). De man op de foto’s betreft de Oberleutnant Hans-Joachim Schulze. Schulze werd in 1920 geboren te Salzwedel en deed voor de oorlog een studie tot jurist. Hij kwam op 29 mei 1942 in Batterie Delfzijl terecht als Batterieoffizier. Op 3 juli 1944 vertrok hij uit de luchtdoelbatterij in Delfzijl, maar bleef wel gelegerd in deze havenplaats. Hij kwam een paar honderd meter verderop terecht in de Stabsbatterie van de Marine Flak Abteilung 256, gelegen in de zeevaartschool Abel Tasman. Schulze overleefde de oorlog, maakte zijn studie tot jurist af en overleed in 1986.

Tot slot nog een Duitse stafkaart gevonden die werd gebruikt door Kapitän zur See Hans Ahlmann. Ahlmann was vanaf september 1943 tot oktober 1944 Kommandeur van het 6. Marine Flak Regiment en eveneens de Kommandant van de Abschnitt Emden. Op de kaart staat de marsroute aangegeven vanaf Amsterdam naar Duitsland. Op deze Marschstraße is op elke 25 kilometer een nachtrustplaats aangegeven. Een bijzondere kaart naar mijn idee, nu enkel nog even een geschikte plek er voor zoeken.


Dinsdag 8 augustus - Een brief uit de Napoleontische tijd

De open dag verleden zondag was zeer geslaagd. De hele dag een mooie doorloop en een gevarieerd publiek. Om sluitingstijd stond de teller op 45 bezoekers, niet verkeerd!

Verder is het qua aanwinsten rustig en de aanwinst die er is komt wel uit een oorlogsperiode, maar niet die van de Tweede Wereldoorlog. Huh, wat moet je er dan mee kun je je afvragen?

De aanwinst, een brief in dit geval, is geschreven op 29 oktober 1812 te Delfzijl. Dat is ook zo ongeveer het enige wat ik begrijp aan de brief want hij is namelijk geschreven in het Frans. De schrijver was de Franse kolonel Pierre Maufroy. Maufroy was de commandant van het Franse garnizoen in Delfzijl en was een bijzonder mannetje. Hij wist niet van opgeven namelijk, zelfs niet toen Napoleon reeds naar het eiland Elba was verbannen. Maufroy bleef standhouden en wou niet geloven dat het leger van Napoleon zich had overgegeven. Anderhalf maand nadat Napoleon werd verbannen, eindigde op 23 mei 1814 het Beleg van Delfzijl dat ruim een half jaar had geduurd.

De brief stond al geruime tijd te koop en niemand bleek interesse te tonen. En omdat ik ''wel iets'' met geschiedenis heb en zelf in Delfzijl woon de brief maar gekocht.


Vrijdag 4 augustus 


Woensdag 19 juli  - Van alles en nog wat!

Er is recentelijk weer van alles binnengekomen! Waaronder drie fotoalbums. Het eerste album is van de Marine Flak Batterie Harle (Wangerooge) en 6. Ersatz Marine Artillerie Abteilung te Groningen. Het tweede album is van de Kriegsmarine op Borkum (6. Marine Artillerie Abteilung) en de laatste is van Zuidlaren. Deze militair belandde later in Batterie Schillig nabij Wilhelmshaven.

Ook ontving ik nog een soepterrine van de Kriegsmarine. Deze is na de oorlog achtergebleven in een woning aan het Eemskanaal te Farmsum. De groene streep geeft aan dat deze voor de onderofficieren was bedoeld.
Tot slot ontving het museum uit nalatenschap van notaris K.R. Dijkhuizen via zijn schoonzoon enkele interessante objecten. Sommigen hiervan had meneer als kind zelf gevonden in de straten van Groningen kort na de bevrijding. Hierbij zit onder andere een Verwundeten Abzeichen van het Legion Condor. Het Duitse Legion Condor vocht eind 30 mee met de Spaanse burgeroorlog.

Vrijdag 7 juli - Aanwinsten

Morgen is het museum weer geopend van 10:00 tot 16:00. Het belooft een warme dag te worden, maar in het museum is het relatief koel. Een goede reden om een bezoekje te brengen!

Ook nog weer wat nieuwe aanwinsten: Een set foto's van de Kriegsmarine in Groningen, een knijpkat die ik kreeg van een collega en van een inwoner uit Delfzijl ontving ik nog een Canadese 6 Ponder huls.


Donderdag 29 juni - Een brief uit concentratiekamp Buchenwald

Vorige week won ik op een veiling een bijzonder poststuk, namelijk een brief geschreven vanuit concentratiekamp Buchenwald. De brief werd geschreven door Minto van der Sluis en was geadresseerd aan zijn familie aan de Coehoornsingel in Groningen. Inhoudelijk zijn dit soort brieven nooit heel gedetailleerd doordat de post werd nagelezen door de Duitsers (censuur), de blauwe vegen door de tekst zijn het bewijs hiervan.

Minto werd op 25 september 1913 geboren en trouwde in 1935 met Hillegie van der Sluis (geboren Brinkhuizen). Van beroep was Minto kapper en was hij lid van de Communistische Partij van Nederland (CPN). Voor illegaal werk binnen deze partij werd hij op 28 maart 1941 al opgepakt en naar Kamp Amersfoort gestuurd. Een jaar later volgde deportatie naar kamp Buchenwald. Hier overleefde Minto 3,5 jaar in het kamp, ruim 56.000 andere gevangenen konden het niet navertellen. Op 11 april 1945 werd Buchenwald door de Amerikanen bevrijd. Minto keerde terug naar zijn familie en werd later onderscheiden met het Verzetsherdenkingskruis. Hij overleed op 7 december 1991.

Het verhaal moet nog verder worden uitgezocht, maar de aanwezige informatie is summier. Er is ondertussen een poging ondernomen contact te krijgen met zijn familie. Hopelijk levert dit nog nieuwe informatie op!


Zondag 18 juni - Wederom hartelijk dank!

Gisteren kwam de grote schenker van het museum weer langs. Inmiddels zijn we door de schenkingen van deze familie haast aan een uitbreiding toe, maar tot nu toe weet ik alles nog redelijk te plaatsen in het museum. De schenkingen dit keer: helm voor tankbemanning welke vermoedelijk is achtergebleven in Haren na de gevechten, een Nederlandse pet model M1912 en een aantal vliegtuigjes die werden gebruikt voor de Flugzeugerkennungsdienst. Ook deze zijn gevonden in Groningen.

Wederom hartelijk bedankt!


Maandag 12 juni - Foto’s, foto’s en nog eens… een huls

Recent zijn er twee fotoalbums binnengekomen. De eerste betreft er één van een Kriegsmarine eenheid, vermoedelijk de 6. Marine Artillerie Abteilung. De foto’s zijn in de meidagen van 1940 gemaakt. De militair had als eindstation Den Helder, maar voor hij daar kwam ging hij de Groninger provinciegrens over en kwam over Kornwerderzand. Voor mij is vooral het deel direct over de provinciegrens interessant. De eenheid had namelijk een eetpauze in Finsterwolde. Een deel van de foto’s zijn gemaakt tijdens deze pauze en alle gebouwen die zichtbaar zijn bestaan nog steeds.

Het tweede album is eveneens van de 6. Marine Artillerie Abteilung, maar dan uit 1933. Geen spectaculair fotoalbum (beetje dertien in een dozijn idee), maar toch weer wat leuke plaatjes van Emden en Borkum erbij. Verder een viertal foto’s van de Räumboot R-22 van de 1. Räumbootsflottille. Eén foto is gemaakt bij de sluis in Gaarkeuken, een ander in het Eemskanaal te Delfzijl. Van de 9. En de 10. Flottille had ik reeds foto’s, dus een leuke aanvulling. Wie weet is elk flottielje de sluizen in Groningen wel eens gepasseerd…

Tot slot nog een huls met een leuk verhaal. Sinds ik werkzaam ben bij de gemeente kom ik regelmatig in gesprek met de inwoners. Een man waar ik regelmatig mee spreek belde mij op met het verhaal nog enkele spullen in bezit te hebben en deze graag aan het museum wou doen. Bij het doorgeven van zijn adres op de spullen op te halen ging er opeens een lampje branden; ik doe altijd het groenonderhoud bij meneer in de tuin. Na het werk direct langsgegaan en de spullen opgehaald (niet op de foto). Meneer vertelde ook over een 10,5cm. Flak huls welke zijn vader kort na de oorlog bij Batterie Termunten had weggehaald. Wegdoen deed hij hem niet want hij werd gebruikt als paraplubak, maar ooit zou die richting het museum gaan. Een week later was meneer aanwezig bij mijn boekpresentatie en vertelde dat de huls op kortere termijn wel weg mocht. De vrouw had gezegd dat de paraplus ook wel aan een kapstok konden hangen. Weer een week later was ik wederom voor tuinonderhoud in de straat toen meneer naar buiten kwam lopen met de huls. Ik mocht hem hebben. Bijzonder hoe iets kan lopen, van misschien ooit naar binnen afzienbare tijd. Mooie dingen!


Zaterdag 3 juni - Bevrijdingsrok

Een tijdje geleden werd een originele bevrijdingsrok te koop aangeboden. Door een oplettende volger van deze pagina werd ik hierover getipt. Snel contact opgenomen met de verkoper waarna we een akkoord bereikten over de prijs. Nu, na zo'n vier week, hebben we vanmorgen de rok opgehaald bij Snuffelschuur enumatil. Hartelijk dank voor de overeenkomst! Voor het museum een zeer fraaie aanwinst!

Oh ja, het museum is morgen geopend van 10:00 tot 16:00!


Donderdag 18 mei - Bevrijdingshelm Scheemda

Zojuist een prachtige helm in ontvangst mogen nemen van de familie Leijen uit Egmond. Mevrouw haar vader, Geert Heethuis, was schilder van beroep en heeft de helm vermoedelijk zelf beschilderd ter gelegenheid van de bevrijding van Scheemda.

Dit is met recht een uniek stuk te noemen!


Zaterdag 13 mei - Over de grens gegaan

Vanmorgen even de grens over gegaan om het een en ander op te halen in Ostfriesland. Een kennis vond niet lang geleden verschillende uniformdelen en een Colani Jacke van de Kriegsmarine op een vlooienmarkt.

Het jasje is eerst gebruikt door een Marinehelfer, dus gedragen door een kindsoldaat. Dit is te zien aan de onderkant van de mouw; je kunt namelijk precies zien waar de armband gezeten heeft. Later is de jas gedragen door een Obergefreiter (korporaal).

Tussen de uniformdelen zitten o.a. schouderstukken, armemblemen, een adelaar en kokarde voor op de pet en een hangsysteem voor een Kriegsmarine dolk.

Weer wat stukken die een plek gaan vinden in het museum!


Donderdag 11 mei - Munitiekist uit Westeremden

Begin deze week een berichtje in de inbox van een vrouw uit Westeremden. Ze hadden op de zolder van een schuurtje bij hun boerderij een munitiekist gevonden. Het schuurtje verkeert bijna in een bouwvallige staat en staat op de nominatie gesloopt te worden. Maar voor het zover was gingen ze eerst nog even kijken wat er zoal in lag. De kist moest er zeker al 40 jaar gelegen hebben, want niemand in de familie wist er van.

De kist is gemaakt om twee complete 3,7 inch luchtdoelgranaten in te vervoeren. In de collectie van het museum zijn meerdere hulzen van dit geschut te vinden, allen afkomstig uit deze omgeving en gebruikt om onder andere Delfzijl en Nansum te beschieten. Mooi om de kist erbij te hebben. Nog even schoonmaken en dan kan die worden tentoongesteld.


Dinsdag 9 mei - Een bonte mix

Een bonte mix van nieuwe spullen die in de voorbije dagen zijn binnengekomen:

Allereerst een asbak van de Marine Flak Batterie Termunten. Een versie zonder opschrift ‘Kriegsweihnachten 1942’ had ik nog niet. Deze kunnen ruilen tegen een exemplaar van Batterie Nansum. Aangezien ik recent één geschonken gekregen heb kon de gene die ik enkele jaren geleden heb gekocht de collectie verlaten. Hierbij kreeg ik ook nog een stukje stof met de gegevens van Hinrich Groenewold. Groenewold (geen familie) was de Batteriechef van de Leichte Flak in Delfzijl.

Ten tweede een draagrek voor de Tellermine (landmijn) T.Mi.35 in bijzondere camouflagekleuren. Vervolgens nog een setje documenten van Jan Hoendervanger uit Oude Pekela. Dit kwam recent tevoorschijn uit de nalatenschap van de heer Knol waarvan ik een tijdje geleden ook bijzondere documenten van mocht ontvangen. Tot slot nog enkele schenkingen die tijdens de open dagen afgelopen week zijn binnengebracht. Een deel hiervan is afkomstig uit Uithuizermeeden.


Donderdag 4 mei - Resultaat 'Niet weggooien'

Een compilatie van de spullen die afgelopen weekend geschonken zijn aan het museum:

- Wandelstok gemaakt door een krijgsgevangene

- Schaakbord gemaakt door een onderduiker

- Canadese schep en tas welke zijn achtergebleven nabij Appingedam

- Pak amateurtabak

- Distributiebescheiden Fam. Cornelissen

- Boekje van de NSB

- Embleem Royal Canadian Army Medical Corps

- Baretembleem Royal Canadian Dragoons

- Lint 'We zijn er nog niet... Maar: we komen er wel'


Vrijdag 28 april - 12. Vorposten Flottille

Dankzij een tip van een medeverzamelaar de hand weten te leggen op twee éénmalige items!

Het zijn items van de 12. Vorpostenflottille. Deze varende eenheid van de Kriegsmarine stond in voor de kust- en konvooibewaking in de Deutsche Bucht. Ook ruimden ze zeemijnen en werden, indien nodig, ingezet bij het redden van drenkelingen of het verwijderen van wrakken. Een multifunctionele eenheid dus. Eén van de thuishavens was Delfzijl, althans die van de B-Gruppe.

Het ene object toont een gashandel voor een boot welke gemonteerd is op een blok hout. De gashendel is op verschillende plaatsen voorzien van Kriegsmarine stempels. Op het blok hout zijn twee koperen plaatjes gemonteerd. Op de ene staan de thuishavens (waaronder Borkum en Terschelling), met daarbij de Duitse rijksadelaar en het andere plaatje is voorzien van het woord Stammtisch, wat aangeeft dat dit bijzondere object op de stamtafel van de eenheid heeft gestaan. Het andere object, een soort van tafelvlag/vaantje heeft een afbeelding van de Vorpostenboot 1201. Deze boot hoorde bij de A-Gruppe, maar is ongetwijfeld ook wel eens in Delfzijl geweest. Boven de boot staat het hakenkruis afgebeeld.

Beide stukken krijgen een plaats bij de vitrine van de 12. Vorposten Flottille.


Maandag 24 april - Marine Flak Batterie Nansum

Een dikke maand geleden ontving het museum een brief vanuit Düsseldorf, Duitsland. Vreemd, zo uit het niets. Zou het nog een reactie zijn op een brief die ik enkele jaren geleden verstuurde? De naam kwam mij niet bekend voor en dat bleek ook te kloppen. De brief was afkomstig van de heer Köchling. Hij schreef dat zijn vader als Hauptgefreiter bij de Marine Artillerie in april 1945 om het leven gekomen is bij een bombardement op de havenstad Kiel. Ook was hij in het bezit van een asbak van Batterie Nansum, maar hij had geen idee of zijn vader in Nansum zat gestationeerd. Nu kreeg je zo’n asbak niet zomaar, dus hij moet er wel gediend hebben.

Ook schreef Köchling of er interesse bestond om de asbak als schenking te krijgen voor het museum, maar natuurlijk! Na wat over en weer geschrijf meldde Köchling dat hij niet precies wist hoe dit breekbare stuk te versturen waarop ik een doos, gevuld met verpakkingsmateriaal en een briefje van 20 euro voor de verzendkosten, toestuurde. Deze doos kwam, mét inhoud, afgelopen vrijdag bij mij thuis aan. Een prachtige aanwinst voor de collectie, en zelfs in Duitsland weten ze het museum inmiddels al te vinden!


Zondag 16 april  - Start museumseizoen

Dat was een mooie start van het seizoen 2023!! Ca. 90 mensen wisten het museum te vinden; weinig zitten en veel praten. Precies zoals het hoort! Een breed en geïnteresseerd publiek, enkele bekenden, maar nog veel meer onbekenden. Ik blijf het mooi vinden dat dit altijd weer lukt. Ik zie het als een stukje waardering voor hetgeen er gerealiseerd is.

Met de bezoekers komen vaak ook weer interessante spullen mee, zo ook dit weekend:

- Twee Duitse Pertroleumkocher om de voertuigen, maar ook de olie van het motorblok te verwarmen. Bedankt Schatkoamer Ollerom!- Twee vellen Legionpostzegels (https://nl.wikipedia.org/wiki/Legioenzegel)- Een zelf gemaakt boekje over de bevrijding van 't Waar. In een schoolboekje zijn allerhande krantenknipsels geplakt. Hier is er maar één van!- Set distributiestamkaarten van Familie Boer welke destijds op een boerderij woonden te Wierum nabij Adorp.- Een originele Duitse stempel met opschrift 'Reichskommissar für die besetzten niederländischen Gebiete'. Of deze van Duitse makelij is, of dat deze is vervaardigd door en voor het verzet durf ik niet te zeggen.

Al met al, net als altijd eigenlijk, een zeer geslaagd weekend!


Vrijdag 14 april - Schenking familie de Vries

Afgelopen maandag scrolde ik wat op Facebook toen ik zag dat twee kennissen in Delfzijl bezig waren in een tuin. Ik was er al vrij snel achter waar dit was en vertelde één van de jongens dat het huis vanaf oktober 1944 tot 11 april 1945 was gevorderd. Daarop werd ik uitgenodigd om te komen zoeken met de metaaldetector. Zelf woon ik op drie minuten lopen van de betreffende woning, dus binnen mum van tijd was ik aanwezig. Bij aankomst even gepraat met de eigenaresse Janny de Vries en vervolgens in de tuin gezocht; helaas zonder resultaat. Wel vertelde Janny dat ze nog enkele foto’s en andere papieren had uit oorlogstijd.

Janny haar opa en oma, Albert de Vries en Janke van der Laan zijn in 1942 om het leven gekomen bij een bombardement op het dorpje Weiwerd nabij Delfzijl. Dit vond plaats op 20 juni 1942 toen een Wellington bommenwerper, welke onderweg was naar de havenstad Emden, werd belaagd door een Duits jachtvliegtuig. Om snelheid te winnen wierp de Wellington zijn lading, een 4000 ponder Cookie bom, af boven Weiwerd. Deze kwam middenin het dorp terecht. Juist op dat moment stond de familie de Vries in de deuropening van hun woning. Van vader en moeder werd niks meer teruggevonden, de kinderen kwamen er nagenoeg zonder kleerscheuren van af. De schade in het dorp was immens en maar liefst zeven inwoner lieten hierbij het leven.

Albert werkte tot zijn overlijden in 1942 als havenarbeider in Delfzijl. Hiervoor kreeg hij van de Hafenüberwachungsstelle Delfzijl een groen Ausweis. Hiermee kon hij de haven betreden. Een rood Hafenausweis was bedoeld voor arbeiders die in Duitsland werkten en om die reden de haven van Delfzijl te betreden. Zoon Heijo de Vries kwam na het overlijden van zijn ouders bij opa en oma te wonen. Het rapportboekje van de Openbare Lagere School te Weiwerd is een bewijs hiervoor, gezien deze altijd werd ondertekend door de ouders of voogd. Plots stond hier de naam van zijn opa genoemd.

De oorlog heeft op Heijo – vanzelfsprekend - een diepe indruk achtergelaten. Hierdoor zijn deze spullen bewaard gebleven. Ook was hij als kind aanwezig bij de op 27 september 1943 gecrashte B17 Flying Fortress te Geefsweer even ten zuiden van Farmsum. Hiervan zijn zelfs nog foto’s bewaard gebleven welke nu ook een weg naar het museum hebben gevonden. Dit past uitstekend bij de paar onderdeeltjes die ik hiervan heb.


Donderdag 6 april - Aanwinsten maart 2023

- Nederlands identificatieplaatje van Adolf Herman Stadlander uit Termunten. Stadlander diende voor 1940 bij de Overijsselse afdeling van het Vrijwillige Landstorm Korps Motordienst.

- Twee poststukken, waarvan één best wel bijzondere: een ansicht verstuurd door een Duitser die in augustus 1939 een bezoekje bracht aan Middelstum. Wat waren de motieven hiervoor, zo kort voor de mobilisatie van het Nederlandse leger?

- Setje Duitse foto's van mei 1940 met o.a. Winschoten en Nieuweschans. Verder een tweetal portretfoto's van een Duitse infanteriesoldaat gemaakt te Groningen.

- Duitse munitiekist gebruikt als verbandkist

- 2cm. Flak kist voor twee magazijnen

- Duitse munitiekist voor machinegeweerpatronen in zandkleur.

Veel van dit is vanaf volgende week (15 en 16 april) te zien tijdens de eerste open dagen van 2023!


Zondag 3 april - Verzet Loppersum, Marten Knol

Vorige week ontving ik van de heer Knol, mijn oud-leraar van de hoveniersopleiding een stapeltje papieren uit oorlogstijd en daarna. De documenten behoorden toe aan zijn opa Marten Knol. Marten, geboren te Baflo in 1901, trouwde in zijn latere leven met de in 1908 geboren Trijntje Lenting. Marten was baggerwerker van beroep en hij was tijdens de oorlog leider van het verzet in Loppersum, waar hij en zijn gezin toen woonden. Op het laatst van de oorlog en na de bevrijding werd hij ondercommandant bij de Binnenlandse Strijdkrachten en zag er, samen met de Canadezen op toe, dat de laatste Duitsers het dorp verlieten en de collaborateurs werden opgepakt. Marten kocht later een Harley Davidson motor welke eens aan het Canadese leger toebehoorde. Hier heeft men nog jaren plezier aan beleefd!

De documenten zijn altijd bewaard door Marten zijn zoon Harry Knol, die als kind de oorlog in Loppersum heeft meegemaakt. Het heeft diepe indrukken op hem achtergelaten en tot op het laatst werd er over gesproken. Harry is 24 maart j.l. op 90-jarige leeftijd overleden. Ik was bij de uitvaart aanwezig en vond het ontzettend bijzonder én dankbaar dat het museum met naam en toenaam werd genoemd in de toespraak. Voor mij reden temeer om goed zorg te dragen voor deze documenten.

Vrijdag 17 maart - Nederlands setje

Twee week geleden ontving ik van mevrouw van der Kolk een prachtig stapeltje documenten en uniformdelen toebehorend aan haar vader Johannes van der Kolk uit Zwollerkerspel. Johannes werd op 24 oktober 1911 geboren en nam in 1931 dienst bij het Regiment Wielrijders. Later verruilde hij zijn fiets voor een motor en kwam zo terecht bij het Korps Motordienst. Het exacte hoe en wat wordt later nog onderzocht. Hulp hierbij is altijd welkom; het Nederlandse leger en onderzoek hiernaar is mij niet goed bekend.

De set bestaat uit het oorlogszakboekje met identificatieplaatje, een tweetal stoffen emblemen en een aantal papieren. Verder een speld van de Politie Technische Dienst. Wat de link daarvan is met de rest ga ik nog navragen bij de dochter. Tot slot nog twee boekensteunen die gemaakt zijn ter herinnering aan de Grebbeberg.


Donderdag 9 maart - Embleem M.Fl.A. 256

Na meer dan tien jaar zoeken eindelijk gevonden; een stoffen embleem van de Marine Flak Abteilung 256!

Deze afdeling van de Duitse luchtdoelartillerie werd in maart 1942 opgericht te Delfzijl en bestond uit de Stab (staf), Batterie Delfzijl, Batterie Termunten, Batterie Nansum, een afdeling Leichte Flak en een afdeling met zoeklichten en had verder een radarstelling en enkele luisterposten onder zijn hoede.

Het embleem is vermoedelijk gemaakt voor sportkleding, maar fotografisch bewijs hiervoor ontbreekt. Het is het derde exemplaar die voorbij gekomen is sinds 2009 en daarmee redelijk zeldzaam te noemen. Inmiddels heb ik er een plekje voor kunnen vinden in het museum en is vanaf 15 april in het echt te bekijken.


Zondag 5 maart - Tekeningen kunstenaar Piet Snel

Ik heb een kleine achterstand wat betreft de updates van alles wat recent nieuw binnengekomen is. Gelukkig nu even de tijd gevonden om jullie een aantal tekeningen te laten zien die ik vorige week mocht ontvangen.

De tekeningen zijn gemaakt door de kunstenaar Piet Snel. Piet/Pieter werd op 12 juni 1911 geboren te Leiden en overleed in de stad Groningen op 19 september 1991. Op www.kunsthandelvanderkamp.com vond ik onderstaand verhaal over de heer Snel:

‘’Pieter Snel is in 1911 Geboren te Leiden waar hij tot het begin van de oorlog gewoond heeft.
Piet kreeg tussen 1928 en 1932 te Leiden zijn eerste privé teken- en schilderlessen van de kunstenaar H. Batenburg. In de oorlogsjaren is hij in verband met de schaarse voedsel situatie in West-Nederland vertrokken naar Noord-Nederland en kwam terecht in Groningen waar hij in 1991 is overleden. Naast het vervaardigen van kunst heeft Snel ook gedoceerd aan de Nijverheidsschool en de Volkshogeschool te Groningen.
Hij aquarelleerde, schilderde en tekende studies o.a. van zijn reizen en verwerkte hierin fantastische, surrealistische en abstracte motieven. Hij was achtereenvolgens lid van De Prinsenhof, Het Narrenschip (1950) en NU 1959’’
 

De geschonken tekeningen hebben allen een oorlogs motief en zullen vrij kort na de bevrijding vervaardigd zijn. Snel heeft onder andere in de stad Groningen, Den Andel en Peize gewoond. De laatstgenoemde woonplaats valt ook terug te zien in de tekeningen. Ook interessant is de tekening van de spoorwegstaking.

Het museum is ontzettend blij met dergelijk materiaal, want uniek is het zeker!


Zondag 26 februari - 'Ons Dorpshuis'

Vandaag een serie bijzondere foto’s die ik onlangs kocht. Het betreft een serie van Duitse militairen bij ‘Ons Dorphuis’ in Loppersum. In de collectie bevond zich reeds een foto hiervan, maar is nu met zeven stuks uitgebreid.

Het dorpshuis in Loppersum werd in december 1940 al eens voor een week gevorderd door 50 militairen van het Heimatpferdepark X Lüneburg terwijl ook in het gebouw Rehoboth 50 en in Hotel Spoorzicht nog eens 30 man van deze eenheid werden gekazerneerd. Op 1 februari 1941 was het wederom raak toen de 2e compagnie van het Infanterie Regiment 158 arriveerde in Loppersum. Een lokaal van de O.L. School aan de Kruisweg werd gevorderd voor een militair arts. Op dezelfde dag werd ook het dorpshuis gedeeltelijk gevorderd. Een volledige vordering van dit gebouw volgde op 16 mei 1941. Huismeester de Vries was hierdoor genoodzaakt te verhuizen, waarop de burgemeester van Loppersum een rekening van 25 gulden voor het verhuizen indiende bij de Duitsers, welke later ook betaald werd. In oktober 1941 werd de huismeester nog eens opgezadeld met extra kosten, want de Duitsers besloten de centrale verwarming te verbeteren en een wc te bouwen op kosten van de eigenaar. Hierop schreef de burgemeester wederom naar de Duitsers over de vergoeding hiervan, maar zei zeiden dat de verbouwing een verbetering van het gebouw was en het daarmee de waarde doet laten stijgen. Na opheffing van de vordering zal de oorspronkelijke eigenaar erop vooruitgaan waardoor de volledige kosten niet bij de Duitsers kan worden gedeclareerd. Overigens werd er wel maandelijks huur betaald.

Op de ronde gevel pronkte de Duitse adelaar met daarboven het V-Teken, net als op de dakpannen aan de linkerzijde van het gebouw. Dit stond symbool voor 'V=Victorie, want Duitschland wint voor Europa op alle fronten'.

Wat het Infanterie Regiment 158 precies kwam doen in Loppersum blijft giswerk, wel is zeker dat ze werden ingezet om het bevelsgebied van de ‘Abschnitt Friesland’ te bewaken en de verdedigen indien nodig. Op 15 maart 1942 verliet de eenheid Loppersum en werden vanaf juni ingezet aan het Oostfront.

Een deel van deze informatie werd gevonden in het archief van de gemeente Eemsdelta.


Donderdag 16 februari - Boeken Batterie Delfzijl

Het gebeurt niet vaak dat ik boeken aankoop voor het museum, maar als ze een link hebben met de omgeving in oorlogstijd is dat natuurlijk van harte welkom. Zo ontving ik vandaag 12,6kg aan boeken. Deze behoorden ooit toe aan de Duitse Willy Lenschow. Hij diende vanaf juni 1940 tot 1 januari 1944 in Batterie Delfzijl als bemanningslid van het 2. Geschütz en hij voerde verder zijn beroep als kapper uit bij de Duitsers in Delfzijl.

Tussen de 30 boeken die ik vandaag ontving zitten zeven met (gekalligrafeerde) teksten of een afbeelding. Voor haast elke beweging werd destijds een boek cadeau gedaan. Of het nou om een sportwedstrijd ging of dat je medewerking had verleend bij het opbouwen van een feestje; lezen zul je!

Er komt in de toekomst nog meer materiaal vrij uit de nalatenschap van Lenschow. Ik ben benieuwd...

Eerder dit jaar ontving ik al een boekje die door de Batteriechef van Delfzijl Dr. Adolf Heger was ondertekend uit de tijd dat hij in Batterie Larrelt bij Emden zat. Twee week terug ook een dergelijk boek ontvangen, welke cadeau gedaan was aan de Oostenrijkse Haider die ook vier jaar in Delfzijl zat. Zo is het er nooit en dan zomaar op bulten. Erg bijzonder wel.


Zondag 12 februari - Een niet alledaagse update

Een niet alledaagse update. Gisteren ben ik namelijk naar het museum 'Alter Flakleitstand' te Grebswarden (Duitsland) geweest. Dit museum probeer ik ieder jaar wel eens te bezoeken. Richard, de eigenaar van het museum en ik kunnen goed met elkaar; beiden hebben we zo ongeveer hetzelfde verzamelgebied. Onlangs besloot ik een deel van de fotocollectie af te stoten. Het ging hier om foto’s, fotoalbums en documentatie van de Marine Flak rond Wilhelmshaven en Bremerhaven. Zelf heb ik er al die jaren niks mee gedaan en verwachtte ook niet dat dit überhaupt ooit nog ergens voor gebruikt ging worden, dus weg ermee. Richard had er veel belang bij, want zijn museum, gevestigd in een oude commandocentrale van de Marine Flak, had tijdens de oorlog een groot deel van de luchtdoelartillerie in deze omgeving onder zijn hoede.

Met (een bijna) gesloten knip werd er een goede ruil gedaan waardoor het Oorlogsmuseum Middelstum nu enkele topstukken rijker is:

- Takelhemd met witte broek van de Kriegsmarine

- 7x50 U-Boot verrekijker van de Kriegsmarine, geproduceerd door BLC (Carl Zeiss)

- 10x50 Kriegsmarine verrekijker, geproduceerd door het Franse bedrijf HUET

- Twee Duitse munitiekisten, één marine grijs en de ander voorzien van 3-kleuren camouflage. (Deze laatste werd elders gekocht)

- Kriegsmarine ponjaard/dolk van de firma Hörster uit Solingen

- U-Boot Kriegsabzeichen van een onbekende maker.

Veel van deze dingen stonden al lang op de wensenlijst, maar het bleef er altijd maar bij. Nu nog een goede plek uitzoeken is het museum!


Dinsdag 31 januari - Op de valreep

En dan is het alweer bijna februari. Op de valreep nog een update van de nieuwste zaken in de collectie:

- Duitse Luftwaffe helm met restanten van zandkleurige camouflageverf en een Duits munitiekistje.

- Het boek 'Flandern' opgedragen aan Hermann Haider uit Oostenrijk ter gelegenheid van zijn verjaardag. Hermann, geboren in 1922, was van beroep schoorsteenveger. Tussen september 1940 tot april 1944 diende Haider in Batterie Delfzijl bij het 1. Geschütz. De gekalligrafeerde tekst werd gemaakt door Hinrich Groenewold (geen familie) uit Borkum. Hinrich was de Batteriechef van de Leichte Flak (licht luchtafweergeschut) in Delfzijl. Een mooie toevoeging aan de Batterie Delfzijl collectie!

- Setje documenten van Frederik Kielman uit Haren. Kielman werd in 1944 tewerkgesteld in Drenthe om verdedigingswerken aan te leggen. De set is net vandaag binnengekomen, dus veel tijd om er goed naar te kijken heb ik nog niet gehad. Een interessant geheel is het wel.


Zondag 22 januari - Franeker en Larrelt

Het gaat voortvarend met de collectie! Gisteren ontving ik een wandbord van de Schieß-Stab Franeker, een opleidingseenheid voor de luchtdoelartillerie van de Luftwaffe. Het bord is vervaardigd door Tichelaar Makkum. Verder nog een leesboek met op het voorblad een dedicatie aan een militair van Batterie Larrelt (Emden) ter gelegenheid van zijn verjaardag. Het boek is cadeau gedaan door Leutnant M.A. (Marine Artillerie) und Batteriechef Dr. Adolf Heger.

Dr. Heger werd in 1942 overgeplaatst naar Batterie Delfzijl. Hier sneuvelde hij op 28 april 1945 tijdens de gevechten bij de batterij. Op de laatste foto is Dr. Heger te zien terwijl hij aardappels aan het schillen is in Batterie Larrelt.


Donderdag 19 januari - Erkennungsmarken en fotoalbum Siemens

Druppelsgewijs komen de nieuwe zaken binnen meldde ik eerder deze week. Gisteren ontving ik twee Erkennungsmarken (identificatieplaatjes) van het Flieger Ausbildungs Regiment 51 en het Flieger Regiment 53. Beide eenheden waren in het najaar van 1944 gelegerd in de provincie Groningen. Of deze twee plaatjes ook daadwerkelijk in Groningen geweest zijn valt niet na te gaan.

Als tweede ontving ik gisteren een uniek fotoalbum. Het is het album van ingenieur Hans Bohlig uit Duitsland. In 1964 was Bohlig 40 jaar werkzaam bij Siemens getuige de oorkonde voorin het album. Siemens, tegenwoordig nog steeds een bekend bedrijf, produceerde voor en tijdens de oorlog volop voor de Duitse oorlogsindustrie. Het bedrijf maakte onder andere zoeklichten en luisterapparaten.

Het album toont ongeveer 30 (voor)oorlogse foto's, veelal van de door hun gemaakte apparaten, maar ook de fabriek na een bombardement. Van de vele duizenden foto's die het museum rijk is zijn dit veruit de meest scherpe foto's die ik tot dusver heb gezien.

Het fotoalbum heeft indirect met mijn verzamelgebied te maken, want de Marine Flak in de provincie en Deutsche Bucht maakte veelvuldig gebruik van dergelijk materiaal. Ook zoek ik met behulp van de metaaldetector op locaties waar dit soort apparaten gestaan hebben. Hier worden soms onderdelen gevonden, deze foto's maken het determineren van die onderdelen een stukje eenvoudiger!


Dinsdag 17 januari 2023 - De eerste aanwinsten 2023

De eerste aanwinsten update van 2023 heeft even op zich moeten laten wachten, maar druppelsgewijs komen de spullen, vooral papierwerk, weer binnen.

Het jaar begint met verschillende stukken Feldpost. Hierbij enkelen van Borkum (Marine Flak en Marinesignalstelle), maar de leukste is één van Batterie Termunten, geschreven in maart 1945. Ook enkele foto’s van Delfzijl wisten de weg naar mijn brievenbus te vinden, waaronder twee van Hotel Hooites aan de Waterstraat in Delfzijl. Het fotoalbum van de uitbater Hooites bevindt zich reeds in de collectie, maar daaruit ontbreken enkele kiekjes. Ik heb sterk het idee dat de twee foto’s uit dit album afkomstig zijn. In 1942 werd het hotel officieel gevorderd door de Duitsers waarna het werd omgedoopt tot ‘Verkehrslokal der Deutschen Wehrmacht’, een plaats om als soldaten onder elkaar te verblijven. Op dezelfde afbeelding twee portretfoto's van dezelfde militair. Eén is gemaakt te Groningen, de ander in Delfzijl.Verder een grote groepsfoto van het Grenadier Ersatz Bataillon 154 te Groningen in 1944 en een portretfoto van een Marineartillerist te Borkum.

Op foto vier een bidprentje van Rudolf Schreiner. Rudolf was één van de verdedigers van de ‘Pocket Delfzijl’. Op 21 april 1945 sneuvelde Schreiner waarna hij begraven werd in Spijk. Zijn lichaam werd in de tweede helft van de jaren 50 overgebracht naar de Duitse militaire begraafplaats te Ysselsteyn.

De vier daaropvolgende foto’s tonen een schriftje van een Duitse soldaat die zijn opleiding is begonnen bij de 2. Kompanie van de 6. Ersatz Marine Artillerie Abteilung te Zuidlaren, Drenthe. Hierin staan de basisbeginselen van het militaire leven, maar ook allerhande zaken over de werking van wapens, munitie, zoeklichten en luisterapparaten. Een erg interessant schriftje die nog meer onderzoek behoeft!

Tot slot nog een soort poster op A4 formaat van de Marine Flak Abteilung 244, Bremerhaven. De tekening is vervaardigd voor de kerst van 1944 en toont de oude en de nieuwe commandocentrale van deze luchtverdedigingsafdeling nabij het dorpje Spaden.


Zondag 25 december 2022 - Kerst

De kerstman is het museum niet vergeten!

De 25 ponder huls met inscriptie had ik eerder al eens ontvangen. De kist voor onderdelen van een 200cm. zoeklicht is deze week binnengekomen net als de Franse Huet 10x50 verrekijker die werd buitgemaakt door de Kriegsmarine.


Zondag 18 december - Borkum

Fotoalbum nummer 6 van Borkum is gisteren binnengekomen. Wederom een album van de 6. (VI) Marine Artillerie Abteilung uit de periode dat de Reichsmarine overging in de Kriegsmarine, zo omstreeks 1935/1936. Ook zitten er foto's van Emden in het album, daar zat dezelfde Abteilung.

Het laatste fotoalbum voor 2022?


Donderdag 15 december - Jugenderholungsheim Rolde

Bijzondere dingen, het overkomt mij wel vaker. Alles is natuurlijk geheel afhankelijk van wat je zelf bijzonder vindt. Maar twee fotoalbums van het Jugenderholungsheim Rolde in Drenthe is toch wel echt iets bijzonders denk ik.

Veel mensen weten niet dat enkele koloniehuizen in Nederland, die voor en na de oorlog werden gebruikt voor de zgn. bleekneusjes, tijdens de oorlog gevorderd waren door de Nationalsozialistische Volkswohlfahrt (NSV).

De NSV liet Duitse kinderen naar elders komen om zowel lichamelijk als psychisch aan te sterken, of simpelweg een korte vakantie te gunnen. Veel van hen waren bijvoorbeeld slachtoffer geworden van bombardementen en hadden niks meer of kwamen uit een gezin waar veel armoede heerste.

Alle kinderen waren lid bij de Deutsches Jungvolk (10 t/m 13 jaar) of de Hitlerjugend (14 t/m 17 jaar). De albums laten het dagelijks leven in het koloniehuis 't Ruige Veld te Rolde zien, maar ook de omgeving met onder andere de bekende hunebedden. Verder een serie foto's van parades door de binnenstad van Assen en instructies van de Kriegsmarine op de kazerne van de 6. Ersatz Marine Artillerie Abteilung, eveneens te Assen.

Al met al een bijzonder, weinig gezien onderwerp.


Zondag 27 november - Mengelmoes

Eindelijk weer een berichtje, het heeft even geduurd, maar stilgezeten heb ik zeker niet. Ontzettend druk met het Rottumeroog boek, maar daarover later in de week meer. Mooie ontwikkelingen zijn er gaande!

Op het laatste bericht met daarin de vraag of iemand kan helpen met fotomateriaal zijn genoeg positieve reacties binnengekomen, waarvoor dank! Er zit een persoon bij die mij bij nagenoeg elk gezocht vliegtuig kan helpen, erg fijn.

Dan de aanwinsten van de laatste tijd. Het is een ware mengelmoes geworden. Enkele weken geleden een partij Canadese uitrusting gekocht voor het project 'Cape Breton Highlanders'. Verder is er wat fotomateriaal binnengekomen van de provincie en daarbuiten. Hierbij een grote foto van het Grenadier Ersatz Bataillon 154 Groningen, setje foto's van de Scheinwerfer Imsum nabij Bremerhaven en een klein kiekje van Rottumeroog tijdens de oorlog.

Verder een helmplaat voor op de Nederlandse helm en een Soldbuch van een Kriegsmarine onderofficier die diende bij de Marine Artillerie op Borkum.

Tot slot gisteren nog weer een fraaie schenking gekregen van de familie waar ik dit jaar al zo ontzettend veel van heb mogen krijgen. Ditmaal een oude paspop, door de schenker lang geleden gevonden bij het grofvuil in de binnenstad van Groningen. Het hoofd behoeft wel enige verzorging, maar dat komt tzt. wel goed. Verder een helm van de Luchtbeschermingsdienst die, zoals het lijkt, na de oorlog is doorgebruikt door de Bescherming Bevolking. Verder een aantal documenten van de Luchtbeschermingsdienst in Helpman, Groningen en een stapeltje schietkaarten van de Koninklijke Militaire Academie te Breda, maar die ben ik vergeten op de foto te zetten.


Zondag 13 november - Documentatie

Afgelopen dinsdag mocht het museum een stapeltje documentatie ontvangen van een meneer die dit tegenkwam tijdens het uitruimen van de vader zijn woning.

Het meest in het oog springend zijn wel de twee 'Doodsklok' krantjes. Het is een antisemitisch weekblad. De artikelen die hierin beschreven staan zijn zeer verwerpelijk en het lezen er van brengt ontzettende walging met zich mee. De eerste publicatie kwam in augustus 1940 uit en het werd op 1 november datzelfde jaar verboden door de Duitsers. Of dit was wegens het extreme karakter van het blad is niet geheel zeker.


Zondag 30 oktober - Klusdag

Weinig nieuws deze week, maar toch nog een Feldpost ansicht binnengekregen van Delfzijl. De soldaat die de kaart verstuurde diende bij de Marine Hafenkommandantur in Delfzijl. Verder nog een bidprentje (Sterbebild) van Hubert Ebbing. Hubert raakte zwaar gewond bij gevechten tussen Wesel en Kevelaer in Duitsland op 25 februari 1945. Kort hierna werd hij vervoerd naar het ziekenhuis in Groningen en werd later overgebracht naar het Kriegslazarett 3/541 te Zuidlaren. Hier overleed hij op 20 april aan de gevolgen van een bloedvergiftiging na een dubbele amputatie. Zijn enige broer was vier jaar eerder al gesneuveld.

Vandaag overigens een museum klusdagje gehad. De reden hiervoor was de Kriegsmarine camouflage helm die ik vorige week kocht. Deze op een pop gezet en het geheel voorzien van gevechtsuitrusting. Na jaren heeft het jasje eindelijk eens een stel benen onder zich.

En in het kader van; als we dan toch bezig zijn ook het eerder dit jaar gekochte Luftnachrichten jasje op een pop gemaakt met bijbehorende kledingstukken en uitrusting.


Vrijdag 21 oktober - Laatste open dag en Kriegsmarine camouflagehelm

Druk, druk, druk, de hele reden dat ik nog geen bericht had geplaatst over de laatste open dag van 2022. Dus bij deze alsnog. De open dag was kort gezegd geslaagd! Zo'n 25 bezoekers wisten het museum te vinden, waarbij zelfs gasten uit Amsterdam en Scheveningen aanwezig waren. Gezellig bezoek waarbij ik voor een ieder even de tijd kon nemen om uitgebreid te babbelen over al het moois. Het totale aantal bezoekers voor dit seizoen komt uit op zo'n 500 tot 600 personen. Prachtig! Ook waren er op de laatste dag nog enkele schenkingen binnengekomen, maar die ben ik vergeten op de foto te zetten.

Zoals gezegd; druk, druk. Druk met het Rottumeroog boek. Gisteren een gesprek gehad met een potentiële uitgever. Die waren - net als ik - zo enthousiast dat wij de samenwerking aangaan. Maar daarover later meer!! Ook het archief ingedoken van Gemeente Het Hogeland wat weer veel mooi materiaal heeft opgeleverd voor het boek.

En uiteraard gaat het verzamelen gewoon verder. Gistermiddag kwam ik via marktplaats een mooie helm tegen bij een man in Winschoten. Een bod gedaan en deze werd geaccepteerd. Diezelfde avond hebben we deze nog opgehaald. De man waarvan ik hem kocht vond de helm tijdens renovatiewerkzaamheden in de binnenstad van Groningen. Het pand van Rottinghuis, gelegen aan het Hereplein nr. 10 werd zo'n 35 jaar geleden grondig verbouwd. De helm werd aangetroffen in de kolenkelder van het enorme pand. Er lagen meerdere spullen die waren achtergelaten door de Duitsers. Meneer had deze helm meegenomen en al die jaren bewaard, tot gisteren. Echt een buitenkansje, want het betreft een helm van Kriegsmarine op naam van Matrose Brandt. De helm is voorzien van verschillende tinten camouflageverf. Een waar topstuk voor de collectie!!


Zondag 9 oktoberRustig en ook weer niet.

Er viel de laatste tijd weinig te melden wat betreft nieuwe aanwinsten. Soms gebeurt dat. Ik ben behoorlijk druk met het schrijven van het Rottum boek en dat gaat uitstekend! Ben nu aangekomen bij het hoofdstuk over de luchtoorlog, maar dat is pittige materie om doorheen te komen. Iets meer dan 20 Duitse en geallieerde vliegtuigen kunnen identificeren die rond Rottumeroog gecrasht zijn of waarvan de vliegers op het eiland aanspoelden. Dat zijn dus ook meer dan 20 afzonderlijke verhalen.

Qua schrijven zit ik nu op zo'n 50% en volgende week volgt al het eerste gesprek met een potentiële uitgever, spannend!

Maar goed, tussen al dat schrijven door gaat het verzamelen natuurlijk verder. In de voorbije dagen meerdere zaken binnengekregen waaronder een fotoserie van de Marine Flak Batterie Langen bij Bremerhaven. Verder een envelop die is afgestempeld bij de Deutsche Dienspost Winschoten en een bidprentje van een Kriegsmarine soldaat die diende bij de Marine Flak Abteilung 246. Deze eenheid zat o.a. op de Friese Waddeneilanden, maar ook in de stad Groningen. Tot slot nog een setje foto's van het Heeres Kraftfahrpark 559 te Groningen.

Ooh ja: volgende week zaterdag is de laatste open dag van dit jaar! Volgend jaar april gaan we weer verder!


Zaterdag 24 september - Kriegsmarine fotoalbum Emden en Borkum

Het gaat dit jaar verbazingwekkend goed met de fotoalbums uit de Eems-Dollardregio. Vorige week werd ik getipt over een album van Emden en Borkum. Deze toen voor een schappelijke prijs kunnen kopen en gisteren kwam die binnen.

Het is het album van een marine soldaat van de VI. Marine Artillerie Abteilung (6. M.A.A.) die eerst in Emden zijn basisopleiding tot Marine Artillerist verkreeg en daarna op het eiland Borkum bij het kustgeschut terecht kwam. Hier diende hij op de Batterie Hänisch (15cm.) en Batterie Coronel met zijn 28cm. scheepsgeschut.

Deze laatste heeft de provincie nog hevig onder vuur genomen in april 1945. Overigens werd de 6. M.A.A. bij het uitbreken van de oorlog ook in Groningen, Assen, Zuidlaren en Leeuwarden geplaatst. Hier als de 6. Ersatz Marine Artillerie Abteilung.

Het album is voorzien van een kaft met hierop de eenheid. Ik wist van het bestaan, maar had zoiets nog niet in de collectie. De inhoud omvat ca. 75 foto's, allen gemaakt in de tweede helft van de jaren 30.


Maandag 12 september - Open Monumentendag en fotomateriaal

Open Monumentendag 2022 was zeer geslaagd! Met een totaal van 130 bezoekers over beide dagen mag er niet geklaagd worden. Een grote variatie aan publiek, vooral veel kinderen met ouders die een monumentenronde door Middelstum deden. Met de vele activiteiten die Middelstum rijk was een ware dagtaak!

Ook is er weel een bult fotomateriaal tevoorschijn gekomen. Vrijdag lag er een grote serie foto's van de10. Räumboot-Flottille (kustmijnenvegers) op de deurmat. Twee foto's van deze eenheid tonen één van hun boten in de Oostersluis te Groningen. De rest is elders in Nederland en Frankrijk gemaakt. Eerder dit jaar had ik al een bijzondere fotoserie van de 9. Räumboot-Flottille in Delfzijl. Zo vind je nooit iets over deze relatief kleine eenheden en dan ineens twee series binnen een half jaar.

Ook vandaag kwam iets met een luide klap neer op de deurmat. Ditmaal betrof het een fotoalbum van Batterie Delfzijl. De soldaat, wiens naam nog onbekend is, begon zijn militaire carrière in Brake bij Oldenburg. Vervolgens kwam hij terecht in Batterie Delfzijl en na enige tijd volgde overplaatsing naar de Schiffsartillerieschule Kiel. Hopelijk kan er nog een naam gekoppeld worden aan de foto's. De achterzijden verhullen in ieder geval niks.


Vrijdag 9 september - Batteriechef Ameland, Gerhard Reuter

Het is vijf jaar geleden dat ik de nalatenschap in handen kreeg van Gerhard Reuter, de Batteriechef van Batterie Ameland. In het daaropvolgende jaar kwam er wederom wat van hem tevoorschijn en het jaar daarna nog eens. Toen bleef het twee jaar stil, tot vorige week! Wederom was er een stapeltje foto's gevonden en Gerhard zijn Kriegsabzeichen für die Marine Artillerie.

Zo wordt het steeds completer, mooi!

Het verhaal: Bezetting: Gerhard Reuter, Batteriechef Ameland


Woensdag 7 september - Opnieuw oorlogsschade ontdekt aan woning

Dat onze woning in Delfzijl vol zit met (oorlogs)verrassingen was mij inmiddels wel duidelijk. Al meermaals is hierover iets in het nieuws geweest.

Het werd na 90 jaar wel eens tijd dat de dakgoot werd vervangen. Het ding was totaal verrot en lek. De zinken goot was voorzien van een houten ombouw. Zojuist bij het opruimen van de planken van deze ombouw zag ik enkele gaten zitten die mij deden denken aan granaatscherfschade wat ik al eerder aantrof in de woning. Zeker geen spijkergaten, veel te ruw en ongelijk en daarbij ook nog eens verschillend van elkaar.

Natuurlijk geen sluitend bewijs, dus verder op onderzoek. Alle fijne zooi wat op een bult was geveegd grondig doorzocht met de pinpionter (kleine metaaldetector). Na een aantal grote en kleine spijkers kwam een scherp en onregelmatig stuk ijzer tevoorschijn, dat was dus een granaatscherf! En zoals te verwachten viel paste deze precies door één van de beschadigde stukken hout.

Is het bijzonder? Nee, zeker niet als je nagaat dat Delfzijl in de frontlinie lag. Leuk is het natuurlijk wel. De beschadigde stukken plank heb ik afgezaagd en krijgen een plaats in het museum!


Zaterdag 20 augustus - Wederom een geweldige schenking!

De collectie groeit hard het laatste jaar. Dit is grotendeels te wijten aan het echtpaar die afgelopen donderdag al voor de derde keer in een jaar zijn langs geweest. De vorige keer ging het onder andere om de SS helm en de veelbesproken Canadese helm van Ken Reardon, een bekende icehockey speler!

Eergisteren waren ze weer even op bezoek. Enkele boodschappentassen werden uit de auto gehaald en in het museum gebracht. In een deel hiervan zaten naoorlogse uniformen, waar ik in samenspraak met het echtpaar een goede bestemming buiten het museum voor ga zoeken. Maar ook voor het museum zaten er weer prachtige unieke stukken tussen.

Tussen de spullen bevindt zich een piekgave galatenue voor een (ik meen..) officier van de Vestingartillerie, Nederlands van voor 1940. Verder een paar U.S. Army schoenen en een set Canadian Buckleboots. Schoeisel uit die periode is moeilijk om aan te komen, dus hier kunnen we zeker wat mee. De buckleboots hebben ondertussen een welverdiende schoonmaakbeurt gehad. De ene is in de zool gemarkeerd met Sisman 1941, de ander Sisman 1942. De laarzen worden in de nabije toekomst gebruikt bij het Canadese jasje van de Cape Breton Highlanders. Het gaat vast en zeker een mooi geheel vormen!

Tot slot nog een fraaie Canadese ‘Tanker helmet’ met binnenwerk. Het wordt weer passen en meten, maar het gaat hoe dan ook plek krijgen in het museum. Anders toch maar beginnen met (alweer) een uitbreiding.

Wederom wil ik de familie hartelijk bedanken voor al dit moois! Het blijft me verbazen wat er elke keer weer op tafel komt, ronduit prachtig!


Woensdag 17 augustus - Goede ruil!

Vandaag een aantal mooie documenten en een fotoalbum verworven middels een ruil met een medeverzamelaar uit de provincie. Meestal worden zaken gekocht, maar als iets met een gesloten knip kan is dat natuurlijk ook fijn!

Het gaat hier o.a. om een bijzonder Hafenausweis op naam van bedrijfsleider Abel Deisz, geboren op 26-10-1897 te Weiwerd en wonende in de Willem Barentszstraat te Delfzijl. Het document, voorzien van pasfoto werd in 1941 uitgegeven door de Hafenüberwachungsstelle Delfzijl. Met dit document kon de houder toegang krijgen tot de haven van Delfzijl. Waar Abel Deisz bedrijfsleider van was is mij onbekend.

Ten tweede een Soldbuch op naam van Kurt Triller. Kurt diende o.a. bij de 4. Ausbildungsabteilung für Kriegsschiffneubauten (4. A.f.K.). Deze eenheid, bestaande uit zes officieren en 250 manschappen, werd op 11 december 1942 vanuit Den Helder en Texel verplaatst naar Appingedam. Zes dagen later volgden nog eens 110 manschappen en een officier, eveneens vanuit Den Helder. Huisvesting van deze militairen vond voornamelijk plaats in enkele scholen verspreid rond Appingedam. Voor de gemeente, die de huisvesting moest organiseren een pittige opgave, temeer omdat deze eenheid gelijktijdig met de 100-koppige Marine Landesschützenkompanie in Appingedam aankwam. De 4. A.f.K. was deels werkzaam bij de Brons Motorenfabriek voor het maken van vaartuigen voor de Kriegsmarine. Op 15 juni 1943 vertrok de eenheid naar elders.

Tot slot nog een fotoalbum van de Kriegsmarine. De soldaat, een onderofficier, kwam halverwege de oorlog bij de Stabskompanie van de 6. Ersatz Marine Artillerie Abteilung (6. E.M.A.A.) in Groningen terecht. De staf was gehuisvest in een barakkencomplex in de wijk Helpman nabij park Groenestein. Hier werden alle bureaucratische zaken omtrent bovengenoemde eenheid geregeld. Het album bevat enkele tientallen opnames van de stad Groningen. Deels toeristische kiekjes en deels van het kazerneleven. Een mooie aanvulling op een ander album die zich in de collectie bevindt.


Maandag 15 augustus - Open dag 

Afgelopen zaterdag was het – desondanks de warmte – toch behoorlijk druk te noemen in het museum. De beloofde verkoeling was er zeker, maar naarmate de dag vorderde werd het natuurlijk ook in het museum steeds warmer. Maar goed, vanaf 10:30 tot 17:00 niet stilgezeten. De teller bleef net boven de 30 bezoekers staan.

Een oud-collega kwam nog met haar familie en brachten een interessante set documenten van een man uit Winschoten. De papieren kwamen in 1978 tevoorschijn achter een schoorsteen aan het Noorderplein nr. 19 te Winschoten. Het betrof hier het woonhuis van Heinrich Georg Tap, tijdens de oorlog werkzaam bij het spoorwegbedrijf in Emden. Waarom hij de documenten verstopt heeft..

Deze set zal op een later moment nog goed onderzocht worden!

Ook was er een collega-verzamelaar waarmee ik een tweetal stafkaarten geruild heb voor een map vol fotomateriaal en documenten van Delfzijl en omgeving in oorlogstijd. In volgorde van de foto’s:

- Twee tekening van Appingedam uit 1945: Luchtbeschermingsdienst en bevrijding Appingedam

- Twee persoonsbewijzen van een echtpaar uit Krewerd, gemeente Bierum

- Drie ‘Red Cross’ documenten van Edzo Keyer uit Delfzijl

- Twee documenten distributiedienst Delfzijl van Jacob Engelsman uit de Lijnbaanstraat nr. 6 en een Ausweis om de haven van Delfzijl te mogen betreden

- Twee documenten uit mei 1940 van Delfzijl over de eerste bezettingsmaatregelen

- Negen foto’s oorlogsschade Woldendorp

- Vier foto’s van een groep mannen uit Appingedam die bij Biessum een tankgracht moesten graven.

- Serie foto’s van Fiemel (Batterie Termunten) in oorlogstijd, met o.a. beelden van de sluismeester en zijn familie

- Vijf foto’s militaire begrafenis te Delfzijl

- 25 foto’s van oorlogsschade in Appingedam

- Acht foto’s van Delfzijl en Farmsum kort na de oorlog

- Zes foto’s van Amerikaanse soldaten (29th. Infantry Division) in Delfzijl tijdens de zomer van 1945

- Oorlogsschade in Delfzijl met o.a. de radarstelling ‘Gerät Süd-West’ op het huidige sportveld

De eerstvolgende open dagen zijn tijdens Open Monumentendag op 10 en 11 september. Helaas heb ik de data voor september verkeerd op de flyer gezet. 17 en 18 september zijn er dus geen open dagen.


Zaterdag 6 augustus - Harm Lührsen, Pogum (Ostfriesland)

Afgelopen week heb ik, na afloop van een rommelmarkt, een kortstondig bezoek gebracht aan mevrouw Robbe-Wilken in Bunde, Duitsland. Ik leerde haar aan aantal jaren terug kennen toen ik via een Facebookpagina vernam dat ze in het bezit was van een Delfts Blauw asbakje van Batterie Pogum. Toen ik deze ophaalde liet ze mij enkele spullen zien van haar opa die op het laatst van de oorlog als Duitse soldaat sneuvelde. Treurig, maar tegelijk bijzonder..

Een week of twee geleden stuurde ze mij ineens een berichtje over dat ze er aan toe was de spullen, die ooit aan haar opa toebehoorden, te schenken aan het museum. Om zoiets, met zoveel leed, te mogen krijgen van de kleindochter kan ik alleen maar koesteren en beloven er goed zorg voor te dragen en het verhaal verder te vertellen.

De nalatenschap bestond uit enkele poststukken, een portretfoto, een Soldbuch en een halve Erkennungsmarke (identificatieplaatje).

Harm Oltmann Lührsen – opa mevrouw Robbe-Wilken

Harm Lührsen werd op 15 mei 1907 geboren te Pogum, Kreis Leer en groeide op in hetzelfde dorp. Van beroep was hij landarbeider tot hij op 18 juni 1940 werd opgeroepen om dienst te doen in het Duitse leger. Harm werd ingelijfd bij het 1. Schützen Ersatz Kompanie 74 te Hameln. In zijn latere militaire carrière kwam hij bij verschillende eenheden terecht. Uit een brief, geschreven op 6 februari 1945, die Harm naar zijn vrouw stuurde blijkt dat hij diende bij het Grenadier Regiment 1225. Deze eenheid werd in het najaar van 1944 geformeerd en kwam tot inzet in het Reichswald nabij Kleve-Goch. Begin 1945 zaten ze in Venlo bij de oostoever van de Maas.

Harm en Günther Wendt woonden toen kort in een boerderij bij Venlo, Harm betaalde daar het eten voor hun beiden. Günther, een onderofficier uit Hamburg was zijn leidinggevende en uit een naoorlogs schrijven van hem blijkt dat Harm door zijn manier van doen en laten gewaardeerd werd door zijn collega’s.

Eind februari begon voor de eenheid de terugtocht richting het Rührgebied. Het zouden zware en heftige dagen worden. Op 4 maart raakte de eenheid in gevecht op de Dachsberg bij Kamp-Lintfort. Het eiste hun tol, zoiets voor mannen op deze leeftijd in het laatst van de oorlog, heftig.. Het ene moment leken de Amerikanen aan de winnende hand te zijn en dan weer de Duitsers. Uiteindelijk moesten ze toch de Dachsberg opgeven en waren een dag later in het stadje Kamp-Lintfort. Hier waren de Amerikanen reeds met tanks binnengedrongen. Om daar tegen te vechten was een kansloze missie voor de Duitsers, vele militairen moesten dit dan ook met hun leven bekopen. Het was in dit stadje waar Harm Oltmann Lührsen het leven liet en werd begraven. Een halve Erkennungsmarke bleef bij het lichaam, het andere deel werd later opgestuurd naar de familie. Harm werd 38 jaar.


Donderdag 28 juli - Veel nieuws!

Geen bericht is goed bericht zeggen ze wel eens. Dat kan ik alleen maar beamen met al het nieuws wat is binnengekomen, maar het werd na iets meer dan twee week toch wel even tijd weer eens een bericht te publiceren!

Op chronologische volgorde van de foto’s:
Twee ansichtkaarten van de ‘Dampfer Rheinland’. Met deze boot vervoerde de Kriegsmarine van Borkum de Nederlandse krijgsgevangen van het eiland Rottumeroog. Verder nog een foto uit 1932 met een 28cm kanon en zijn bedieningsmanschappen op Batterie Coronel te Borkum. Tot slot een fraaie opname van de Marine Signalstelle West, eveneens te Borkum.

Bidprentje van een Duitse militair die is overleden te Zuidlaren en later werd begraven op het Esserveld in Groningen. Daarnaast een ansicht van Groningen geschreven vanuit het Kriegslazarett 3/686. Hierin schrijft de soldaat aan zijn vrouw dat hij in het ziekenhuis ligt wegens 40 graden koorts, difterie en een ontsteking van de liesklieren.

Twee foto’s van een 10,5cm kanon bij een luchtafweerbatterij te Wilhelmshaven en een mooie foto van een Marine Artillerist op een motor. Deze motor deed dienst bij de Marine Kraftfahr Kompanie Groningen, wat ik kon afleiden uit het kenteken.

Fotoalbum van de Reichsarbeitsdienst (RAD) op Borkum. De RAD had op Borkum hun onderkomen in het Adolfinenheim nabij het centrum.

Fotoalbum van de Marine Flak Batterie Larrelt te Emden. Enkele manschappen, waaronder de commandant Batteriechef Dr. Heger werden in 1942 vanuit Larrelt overgeplaatst naar Batterie Delfzijl. Een zeer interessante aanvulling op dit verhaal! Het fotoalbum bestrijkt de periode 1941-1943. De oud-eigenaar van dit album werd later overgeplaatst naar Frankrijk.

Tot slot een foto van een oorlogsmonument bij het dorp Rorichum gelegen tussen Leer en Emden, dichtbij de Nederlandse grens. Op het monument staan namen van Duitse militairen die in- en rond Rorichum zijn gesneuveld, de meesten van hen waren nog geen 18..


Zondag 26 juni - Militariabeurs Houten

Een beetje Nederlands, beetje Duits, beetje Canadees en nog wat Nederlands met een Duits tintje: het was vandaag allemaal te verkrijgen op de militariabeurs in Houten.

- Nederlandse Fourragère 2e luitenant- setje schouderstukken voor gala uniform (deze en bovenstaande voor het Wielrijders uniform die ik vorig jaar geschonken kreeg)- Feldpost van het Kriegslazarett 3/686 te Groningen- Schoudertitel van het RCASC, past uitstekend bij de helm van Ken Reardon!- Oorkonde Nederlandse Arbeidsdienst van het kamp te Sellingen.

Mooie aanvullingen voor de collectie!


Zondag 12 juni - Schenking der schenkingen.. 

Een aantal weken geleden belde de heer N. mij op. Wij hebben elkaar vorig najaar mogen ontmoeten toen meneer al een auto vol moois voor het museum langsbracht. Hier was ik toen (en ben ik nog) erg blij mee!

Tijdens het telefoontje werd mij verteld dat het Canadese deel in het museum wat ondervertegenwoordigd was en N. daar wel wat aan wou doen. Gisteren omstreeks 11 uur kwamen meneer en mevrouw aan bij het museum. Uit de auto werd een grote doos gehaald en we gingen het museum in. Natuurlijk eerst een kop koffie aangeboden waarna de doos open ging.

N. heeft als kind de bevrijding van de stad Groningen meegemaakt. Na de bevrijding ging hij met zijn vriendjes de straat op om oorlogsspullen te zoeken. Uitrustingsstukken, helmen en andere zaken werden door hen verzameld, vooral in de stadswijk Helpman en omgeving Rijksstraatweg Haren. De gevonden spullen werden verzameld door N. en ook in zijn latere leven bleef het verzamelen doorgaan. Regelmatig werden toneelzaken bezocht waar wel eens oude Nederlandse uniformen werden verkocht. Zo zit aan alles wat er zich binnen deze collectie bevindt een Gronings verhaal.

Terug naar de doos. Hierin zat van alles. Ik zag wat helmen, uniformdelen en ander moois. Bij alles wat er uitkwam zat een bijzonder verhaal zoals beschreven in de vorige alinea. Bij het zien van de spullen en het luisteren naar de verhalen probeer je rustig te blijven, dat lukte ook redelijk, maar liet natuurlijk wel mijn enthousiasme zien. Een compleet Nederlands uniform van de genie uit 1916, twee Nederlandse helmen, een Canadese helm op naam, hulsjes, Duits draagstel en wat Canadees stofwerk.

Wat bovenin de doos lag, noem ik hier als laatst: een originele SS helm met enkele doorslagen van granaatscherven en een kogelinslag die niet door de helm gedrongen is. De helm staat op naam van R. Poleta. Je zou zeggen dat de drager van de helm dit niet heeft overleefd gezien de schade. Toch kan in één oogopslag geconcludeerd worden dat van sneuvelen geen geval is. In het leerwerk bevinden zich namelijk geen bloedresten en ook de naam Poleta staat niet te boek als zijnde gesneuveld, toch wel een geruststellende gedachte. Ook deze helm is na de gevechten achtergebleven in Helpman en door N. zelf van straat gehaald in april 1945.

Na een uur vertrokken meneer en mevrouw weer. Toen pas kwam de realisatie wat ik geschonken heb gekregen. Ook nu nog kan ik er niet helemaal bij en dat zal ook nog wel zo blijven. Dit is zo uniek waardoor ik eigenlijk geen flauw idee heb hoe hiervoor te bedanken. Had naar aanleiding van de vorige keer al een fles whisky cadeau gedaan, maar dat valt in het niet met hetgeen ik gister kreeg. Dat ik N. eeuwig dankbaar ben staat in ieder geval vast en dit wordt meer dan gewaardeerd! Voor alle spullen zal goede zorg gedragen worden! Hartelijk, hartelijk dank!


Donderdag 2 juni - Batterie Termunten

Eindelijk weer eens een item van de Marine Flak Batterie Termunten. Ditmaal het boek 'Auf den Marmorklippen' met hierin een afbeelding van Batterie Termunten. Het boek is ter gelegenheid van kerst 1943 cadeau gedaan aan een militair.

Dergelijke items worden zelden aangeboden, omdat de meeste boekhandelaren niet geïnteresseerd zijn in wat er zich aan de binnenzijde bevindt en het hiermee ook niet in de artikelbeschrijving wordt genoteerd. Gelukkig was dat bij deze anders!

Een aantal jaren terug vond ik al eens het boek 'Tannenberg' met hierin een vergelijkbare afbeelding, enkel was deze gepersonaliseerd voor een jarige soldaat.

Het betreffen beide reguliere boeken en hebben in de inhoud niks met Termunten te maken.


Maandag 30 mei - 8,8cm Flak

Vandaag dit object binnengekregen voor het Duitse 8,8cm luchtafweergeschut. Wat de exacte functie is weet ik niet, maar het is een leuke aanvulling op de collectie.

Reactie van Ramon op Facebook: 

Dit zit in de rekenmachine om de tempeerbuizen op hun tijd te zetten, hij rekent de hoogte om in de tijd en houdt rekening met temperatuur verschillen. Hij is de broer van de messing schijf, die mocht naarmate de oorlog vorderde niet meer gebruikt worden, de getallen komen voor een raampje wat verplaatst wordt als het warmer of kouder wordt, het stellen gebeurde door het draaien van de rol op de hoogte aanwijzing, de “Anzeicher”

 


Zondag 22 mei - Hulzen en fotoalbum Borkum

Hier alsnog de nieuwe aanwinsten van afgelopen week waarvan ik zei dat ze nog geplaatst zouden worden. Het is niet veel, maar wel weer kwalitatief materiaal.

Allereerst een 4-tal lege hulzen voor de 4cm. Flak, allen Kriegsmarine gestempeld. Deze kocht ik op de beurs in Overloon. Dit type kanon, buitgemaakte Zweedse 40mm. Bofors, werden ook in de provincie Groningen gebruikt op o.a. verschillende zoeklichtstellingen.

Na thuiskomst van het weekend rond Overloon lag een fotoalbum mij op te wachten. Het fotoalbum is afkomstig van de onderofficier Gorch-Peter Nolte uit Frankfurt. Nolte begon zijn militaire carrière in 1935 bij de 6. Marine Artillerie Abteilung te Borkum. Hierna kwam hij terecht bij de Marine Artillerie Abteilung 116, eveneens te Borkum. Hier diende hij op de kustbatterijen Hänisch en Coronel. Hänisch was aanvankelijk uitgerust met 4 stuks - 15 cm SKL/45 in MPLC/13. In de zomer van 1944 werden deze kanonnen vervangen voor een ander type 15cm. kanonnen waarvan zich ook foto’s in de collectie bevinden.

Batterie Coronel was uitgerust met 4 – 28 cm. SK L/50 en heeft aan het einde van de oorlog nog hevig gevuurd op de provincie Groningen. Het is inmiddels het derde fotoalbum van deze batterij.


Zondag 8 mei - Van alles en nog wat!

De open dagen van 4 en 5 mei waren succesvol verlopen. Ruim 60 bezoekers wisten het museum te vinden. Verhalen en informatie werd uitgewisseld en ook enkele bezoekers kunnen helpen aan fotomateriaal van de provincie.

Ook werden er nog een paar dingen geschonken zoals een Canadese 25 ponder huls met een gravure van de bevrijding van Wirdum. Verder een postzegel (niet op de foto) en een map met Duitse brieven. Leuk!

Daarnaast zijn er nog enkele dingen aangekocht waaronder een aantal foto’s van de stad Groningen. Hieronder een grote persfoto van Stapf Bilderdienst met Seyss-Inquart en een paar kiekjes van General der Flieger Christian Christiansen tijdens een bezoek aan de 6. Ersatz Marine Artillerie Abteilung in Helpman, Groningen. Deze vijf foto’s horen bij vier anderen die ik drie maand terug heb kunnen verkrijgen. Bijna compleet?

Verder is er nog iets binnengekomen wat al enkele jaren op mijn verlanglijstje stond: een Luftwaffe manschappenjas (Fliegerbluse) van de verbindingsdiensten (Luftnachrichten). Mannen en vrouwen met deze uniformen met oranje/bruine effecten deden o.a. dienst in radarstellingen en uitkijkposten zoals bij Warffum waarover ik een boek geschreven heb. Dit boek ‘Flugwache Warffum’ is trouwens nog steeds te verkrijgen voor 10 euro excl. verzendkosten.

En tot slot vandaag nog een bajonet opgehaald uit Winschoten. Deze bajonet was in 1945 achtergebleven bij de familie Bos. Hij kwam weer tevoorschijn tijdens het verhuizen waarna het museum werd ingelicht. Het betreft hier geen reguliere K98 bajonet, maar deze is vervaardigd voor de RFV (Reichsfinanzverwaltung). Een groot onderdeel hiervan was de Zollgrenzschutz (bewapende douaniers) welke in grote getale aanwezig waren in de provincie en in april 1945 ook zijn ingezet bij de gevechten hier. Een bijzonder stuk!


Dinsdag 3 mei - Handig!

Een handige vader, super handig natuurlijk, zeker als er een lasapparaat aanwezig is!

Pa is één van de drijvende krachten achter het museum. In de collectie weinig zichtbaar, maar waar de collectie zich in bevindt, de ruimte en de vitrines, grotendeels gerealiseerd door mijn vader zijn zeker wel zichtbaar en dat is fantastisch! Zo maakte hij -volledig onverwacht- een fraai karretje om één van de vliegtuigmotoren op te vervoeren. Voorheen gebeurde dit middels een pompkar en een pallet, maar dit werkt en oogt beter!

Wederom dank voor de enorme inzet!!

Uiteraard vanaf morgen te zien bij het museum! Woensdag 4 en donderdag 5 mei is het museum geopend van 10:30 tot 17:00!


Maandag 2 mei - Aanwinsten

Ook het reguliere verzamelen gaat gewoon door, hoewel het er vooral op lijkt dat dit in vlagen gebeurt. Ditmaal alles van de Kriegsmarine:

- Veldtelefoon- 2x Führungsbuch Marine Pioniere van een eenheid die de mijnenvelden rond Delfzijl hebben aangelegd (Marine-Festungs-Pionier Bataillon 314)- Wandbord Rüstungsinspektion Niederlande- Fotoalbum Groningen en verschillende zoeklichtstellingen rond Wilhelmshaven- Gedenazificeerd Kriegsmarine koppelslot


Zondag 10 aprilEnigma M4 in het museum!

Aankomend weekend is het museum voor het eerst dit jaar weer geopend. Na twee jaar van onzekerheid lijkt het tot dusver een normaal museumjaar te gaan worden zonder uitval van open dagen.

Voor dit jaar hebben we iets bijzonders in bruikleen: een Enigma M4 (4-rotors) codeermachine zoals bedoeld voor de Kriegsmarine. Weliswaar betreft dit een reproductie, maar wel een hele mooie gemaakt door de heer Makken uit Appingedam. Originele zijn uiterst zeldzaam (ca. 60 van dit type bekend) en daarmee nagenoeg onbetaalbaar.

Vele uren werk hebben er ingezeten om tot dit resultaat te komen. Zo is bijna alles handwerk geweest (behalve twee aluminiumplaatjes). Een moeilijke opgave, temeer omdat er geen maatvoering aanwezig is op internet. Behalve die van de rotors, dus aan de hand van die maten en foto’s kon middels een schuifmaat de rest van het apparaat opgemeten worden. Enkele delen zoals de rotors en stekkers zijn bewegend gemaakt en ook de toetsen kunnen ingedrukt worden.

De Enigma M4 heeft voor dit seizoen een plekje gekregen in de Kriegsmarine display, precies waar die het beste past! Het Oorlogsmuseum Overloon bezit een originele (civiele) Enigma. Zover onze kennis reikt is het Oorlogsmuseum Middelstum het enige museum met een dergelijke reproductie!

Wilt u dit bijzondere object zelf komen aanschouwen aankomend weekend? Het museum is geopend van 10:30 tot 17:00 op zowel de zaterdag als de zondag.


Donderdag 7 april - Canadese documenten

Een paar documentjes van onze Canadese bevrijders gedrukt te Groningen. Zeldzame stukjes papier!

8th. New Brunswick Hussars en 4. Signal Squadron 5th. Canadian Armoured Division


Zondag 3 april - Een gokje wagen..

Het is iets wat ik wel vaker doe, vooral met het aanschaffen van foto’s. Intuïtie en het herkennen van bijvoorbeeld architectuur speelt hierin een belangrijke rol. Zo werd er vorige week een fotoalbum aangeboden met zgn. Marine-Helferinnen. Locaties of goede foto’s werden niet in de advertentieomschrijving getoond. Ik meende de kazerne in Leer (Ostfriesland) te herkennen. Veel van deze dames kwamen na hun basisopleiding in de omgeving terecht was mij inmiddels al bekend. Met die gegevens een bod gedaan op het album en deze voor een zeer nette prijs kunnen aanschaffen.

Een aantal dagen terug kwam het album binnen en bij het openslaan van de eerste pagina werden mijn vermoedens bevestigd: Leer. Verder door het album bladerend kwamen foto’s tevoorschijn van de Marine Flak Batterie Larrelt bij Emden. Nog weer verderop fraaie opnames van de staf (Stabsbatterie) van de luchtdoelverdediging te Emden (Marine Flak Abteilung 236) waar Delfzijl ook onder ressorteerde. Precies mijn verzamelgebied!

En verder zijn er nog 12 albumbladen binnengekomen van het eiland Borkum. De foto’s die hierop geplakt zijn, zijn afkomstig van de kustbatterij Lüderitz aan de westkant van het eiland. De batterij was bewapend met twee dubbelloops 15cm. kanonnen, bedoeld om vaartuigen de verwoesting in te helpen. De albumhoes, evenals een groot aantal albumbladen missen, hieronder zaten (vermoed ik) foto’s waarbij de soldaat op 16 mei 1940 door de provincie Groningen trok. Waar de bladen gebleven zijn is een raadsel. Maar toch, wederom een mooie serie foto’s.


Zondag 27 maart - 9. Räumboot-Flottille Delfzijl

Verleden week ontving ik een mooie set van 33 foto’s afkomstig van de 9. Räumboot-Flottille. Ik kocht de serie omdat zich er een tussen bevond van enkele boten die voeren op het Van Starkenborghkanaal bij de stad Groningen. Toen ik de foto’s eenmaal thuis had bleek een aanzienlijk deel hiervan gemaakt te zijn in mijn hoofd-interesse/onderzoeksgebied: Delfzijl. Een zeer aangename verassing dus, temeer omdat onderstaande foto niet in de advertentie werd getoond.

Een van deze foto’s wil ik nu met jullie delen (weliswaar een gecensureerde versie conform FB regelement). De foto is gemaakt in de Damsterhaven te Delfzijl en de fotograaf heeft er naar mijn mening een fotografisch hoogstandje van weten te maken én in scherpe kwaliteit.

De molen Adam is precies gekiekt tussen de vlag en een 3,7cm. Flak. Verder is een barak te zien van de 12. Vorposten-Flottille B-Gruppe en rechts een havenloods.

Voor mij persoonlijk één van de betere foto’s uit de Delfzijl collectie tot nu toe. Dit geeft voor mij precies Delfzijl in oorlogstijd weer.


Vrijdag 18 maart - Poster Nationalisme

Recent een mooie poster aan de collectie kunnen toevoegen. De poster is nagenoeg nog in nieuwstaat en is nog goed op kleur. Wat rest is een geschikte plek vinden op de muur.


Woensdag 16 maart - NSB Groningen en Batterie Hooksiel

Het was de laatste tijd bijzonder rustig in verzamelland, vandaar ook het uitblijven van berichten de afgelopen maand. Gelukkig is daar afgelopen week verandering in gekomen!

Vrijdag ontving ik een bijzonder setje foto’s van een NSB manifestatie in ‘De Harmonie’ te Groningen. De foto’s waren gemaakt door Noord Nederlands Persfotobureau Folkers uit Groningen stad. Folkers fotografeerde veel voor de bezetter, maar ook de NSB onder de noemer 'wij fotograferen ten allen tijde ... overal en alles!'

Zo werd hij dus door de Fotodienst der NSB gevraagd om op 10 december 1942 een bijeenkomst bij te wonen en de avond vast te leggen voor het nageslacht. Veel bijzonders was er niet van te maken aldus Folkers zelf. De foto’s zijn inderdaad niet heel bijzonder, maar het begeleidend schrijven des te meer!

Verder ontving ik nog een boek met hierin een fraaie dedicatie voor een soldaat van de Marine Flak Batterie Hooksiel ten noorden van Wilhelmshaven. Tot slot nog een paar foto’s van Emder fotografen.

Overigens zijn de voorbereidingen voor de open dagen volgende maand in volle gang. De flyers zijn besteld, de aanwinsten van afgelopen half jaar beginnen langzamerhand weer een plekje te krijgen en de vitrines worden weer ontdaan van hun stof. Uitstekend!


Zaterdag 5 februari - Bijzondere kringloopvondst 

Al jaren loop ik door kringloopwinkels en eigenlijk altijd zonder succes. Maar vanochtend was anders. Tijdens een reguliere wandeling door Delfzijl passeerde ik een soort van kringloop en in het kader van 'eemn kiekn' naar binnengewandeld. Zoals gebruikelijk was er niks te vinden tot ik in mijn ooghoek wat ansichtkaartjes zag liggen. De nieuwsgierigheid was gewekt en het kaartje wat bovenop de stapel lag betrof er één van Doetinchem. Het oogde als een kaartje uit de jaren 40, dus even omdraaien of er wat achterop stond, dit kan heel soms verassend uitpakken.

Dit gevoel bleek dit keer gegrond te zijn. Bij het omdraaien viel direct het rode hakenkruisstempel op. Even verder lezen en dan kom je al gauw tot de conclusie dat dit niet zomaar een ansichtkaartje is die verstuurd was in 1943.

De geadresseerde zat namelijk gevangen in het vrouwenconcentratiekamp 'F.K.L. Ravensbrück'. Enig speurwerk leerde mij dat het hier ging om Willemina Schilderink uit Doetinchem. Zij werd op geboren op 19 februari 1902 en had gevangenennummer 15988 en (over)leefde in Block 8. Wat de redenen waren om haar op te sluiten in een kamp is mij (nu nog) onbekend. Voor zover ik kon nagaan heeft ze de oorlog wel overleefd.


Vrijdag 4 februari - Zwarte Soldaat

Deze week een bijzondere uitgave van de krant 'Zwarte soldaat', 14 april 1941 binnengekregen. Het is bijna geheel gewijd aan de W.A. in Groningen.


Zondag 30 januari - Beobachtungskarte Scheinwerfer Woldendorp

Beobachtungskarte Woldendorp

Afgelopen donderdag mocht ik een zeer bijzondere Duitse kaart overnemen van Eddy uit Stadskanaal. De kaart was in gebruik bij de zoeklichtstelling in Woldendorp die ressorteerde onder de Marine Flak Abteilung 256 te Delfzijl. De kaart is een zgn. Beobachtungskarte. Wat dit precies inhoudt weet ik niet, maar de gekleurde vakken en andere notities zijn wel te verklaren.

De gekleurde vakken zijn sectoren waarop spervuur kon worden afgegeven door de Duitse artillerie voor het geval de vijand zich in een bepaald gebied bevond. Deze vakken waren voornamelijk gericht op de toegangswegen richting het noorden en hadden ieder een eigen naam gekregen om sneller en handiger te kunnen communiceren. De grote blauwe lijn met vakken op het zuiden bevond zich direct buiten de buitenste verdedigingslinie die bestond uit prikkeldraad, loopgraven, mijnenveld en geschutsstellingen.

Ook zijn er nummers op de kaart te zien. Deze staan symbool voor de ‘Zielpunkten’. Deze doelen waren veelal kruispunten en bruggen. De coördinaten hiervan waren bekend bij de artillerie. Mocht er zich een vijandelijke beweging plaatsvinden op het bewuste punt, dan kon er zeer nauwkeurig op geschoten worden. Uit Duitse bronnen is gebleken dat ze hier veel gebruik van hebben gemaakt.

De kaart, gemaakt in december 1944, meet ca. 50x50cm en is na de bevrijding meegenomen door de tante van Eddy die destijds in Woldendorp woonde. Hoe zij er exact aan kwam is onbekend. Het stuk zal binnenkort een plaats krijgen in het museum bij een andere, vergelijkbare, kaart van het noordelijke deel van de verdediging rond Delfzijl. Natuurlijk heb ik even geprobeerd of het op elkaar aansloot, en dat doet het!

Eddy, bedankt voor de gunning van dit bijzondere stuk geschiedenis!


Zondag 23 januari - veiling

Na een paar weekjes rust weer een kleine update op de pagina. Afgelopen week ontving ik een aantal zaken die middels een veiling verkregen waren. Een Berichtigungsoptik van de Kriegsmarine en een tweetal bakelieten verrekijker kokers waarvan één met het 6x30 Dienstglas nog aanwezig.

Vooral het Kriegsmarine optiek is een vrij onbekend item waarover niet veel te vinden is op internet.


Donderdag 6 januari 2022 - Fotoalbum 12. Vorposten Flottille B-Gruppe

Het jaar beginnen met een goed Delfzijl fotoalbum, wat mij betreft mag het traditie worden. Inmiddels begint het hier al aardig op te lijken!

Gisteren ontving ik een prachtig en compleet album van een Steuermann die diende bij de 12. Vorposten Flottille B-Gruppe. Deze varende eenheid van de Duitse marine had vanaf mei 1942 Delfzijl als thuishaven. De betreffende militair diende op ‘Boot 1232’.

Vorpostenboot 1232 werd in 1916 gebouwd te Vlaardingen op de scheepswerf Windt onder de naam Elise VL 50 en voer onder de vlag van de Vlaardingsche Stoomvisscherij. De ruim 35 meter lange logger werd aangedreven door een 180 pk motor van Kreber, eveneens afkomstig uit Vlaardingen. (Bron: www.vlaardingeninbeeld.nl)

Tijdens de oorlog werd de boot dus gevorderd ten behoeve van de Kriegsmarine. In die hoedanigheid werd hij bewapend met verschillende soorten kanonnen om zo ingezet te kunnen worden in de Noordzee. In het geval van de 12. Vorposten Flottille B-Gruppe het gebied tussen Terschelling en Esbjerg (Denemarken). De foto’s in het album laten alle havenplaatsen zien die de eenheid aandeed in dit gebied. Centraal hierin staat toch Delfzijl. Aanvankelijk leek er niet eens zoveel in te staan van deze haven, maar bij nadere bestudering bleek toch het tegendeel waar te zijn. Ook Terschelling is enkele malen op de foto gezet.

De voorpostenboten werden vooral ingezet ten behoeve van de kustbeveiliging. Ze schoten op geallieerde vliegtuigen, brachten vijandelijke schepen naar de kelder en probeerden tevens zeemijnen onschadelijk te maken. Verder werden ze gebruikt om konvooien te begeleiden.

Het album is voorzien van mooie bijschriften en zelfs enkele uniformdelen van de soldaat van wie het album was. Helaas is de naam tot dusver onbekend. Wellicht is er nog iets op de achterzijde van de foto’s te ontdekken..

De boot heeft de oorlog overleefd en is in 1957 voor de sloop opgekocht.


Vrijdag 31 december - Een kaartje

Op de valreep kwam dit kaartje zojuist binnen! Hij is verstuurd door Zijlstra die diende bij het 12. Grens Bataillon te Drieborg. Hij stuurde het kaartje naar een inwoner van Holwierde.

Daarbij gelijk van de gelegenheid gebruikmakend: een ieder alvast een goed en voorspoedig 2022 gewenst!


Woensdag 22 december - Kleinigheidjes

Een paar kleinigheidjes aan het einde van het jaar. Allereerst een bidprintje van de 19-jarige Fritz Stettner. Hij sneuvelde op 17 april 1945 bij de gevechten in Rhede, even over de grens bij Vlagtwedde. In de dagen daar voorafgaand vonden er al zware gevechten plaats rond Vlagtwedde en Bourtange. Urban Preiser sneuvelde eveneens te Rhede. Dit bidprentje zat al in de collectie.

Verder nog een typeplaatje voor een 2cm. Flak (luchtafweer) en een sleutel(tje) voor de 10,5cm. Flak.


Maandag 6 december - Fotoalbum Borkum

Vandaag een nieuwe fotoalbum binnengekregen van Borkum. De foto's, 72 stuks totaal, zijn in de tweede helft van de jaren 30 gemaakt door een soldaat van de 6. Marine Artillerie Abteilung en tonen vooral het dagelijks leven in en om de kazerne.
Toch zitten er enkele uitschieters in het album waarvan de meest bijzondere wel de foto's zijn van een bezoek van Adolf Hitler aan het eiland in 1936. Best een vreemd idee dat hij op 24km. afstand van Middelstum is geweest..

Dinsdag 30 november - Mobilisatie Bourtange

Vanuit Amerika een prachtige persfoto kunnen kopen van Bourtange. De foto, gemaakt in het voorjaar van 1940, toont Nederlandse verdedigingswerken bij de ingang van het dorp. De S3 kazemat bestaat nog altijd en bevindt zich bij de parkeerplaats van het vestingdorp.

De foto is er één uit een hele reeks waarvan en nu vijf aanwezig zijn binnen de collectie van het museum.


Woensdag 17 november - Foto's, foto's en nog eens foto's.

In de afgelopen week heeft het archief weer een leuke uitbreiding gehad. Het begon met een setje foto's van Luftwaffe Helferinnen in de stad Groningen. De opnames zijn allen gemaakt in 1941. Verder een stapeltje foto's van de Marine Flak Batterie Vaale-Wacken (Flakschutz Brunsbüttel). De soldaat die hier diende kwam later terecht in Emden op Batterie Konstantia.

Tot slot nog twee fotoalbums met hierin foto's van mei/juni 1940. Het ene album toont enkele foto's van de stad Groningen en Nieuweschans. Het ander een paar kiekjes van o.a. Nieuwolda, maar ook enkele fraaie opnamen van Terschelling - de aankomst van de eerste Luftnachrichten soldaten op het eiland.

Nu eerst weer even zoet met scannen!


Zondag 7 november - Grote schenking!

Iets later dan gezegd, maar hierbij alsnog een bericht over de geweldige schenking van vorige week.

Enige tijd geleden werd ik gebeld door een man uit het westen van het land. Van oorsprong komt meneer van Groningen, maar woonde al jaren in de omgeving van Wassenaar. Zelf groeide hij op aan de Rijksstraatweg in Haren, alwaar hij eigenlijk al vanaf de bevrijding spullen verzamelde uit oorlogstijd. Hij is nu op een leeftijd aangekomen dat de collectie wordt uitgedund en zo kwam hij bij het museum uit.

Vorige week zaterdag was het dan zover. Na een rondleiding door het museum en een kop koffie werden de spullen uit de auto gehaald. Meerdere uniformen en hoofddeksels werden vanaf dat moment van eigenaar gewisseld. Ook waren er nog een paar andere spullen zoals een Duitse gasmaskerbus en een Lebel bajonet van Franse makelij. De uniformen en hoofddeksels zijn:

Gala jas 2. Luitenant Wielrijders op naam van Van Dijk (inclusief broek)Jas van de marechausseePet (model) M1912Kepie adjudant onderofficier Infanterie

Een prachtige schenking waarvoor weer een goede plek gezocht moet worden, maar dat gaat vast weer lukken! In het voorjaar komt meneer nog eens langs voor een ronde.


Zondag 31 oktober - Laatste week oktober

 

Het was weer een week vol met nieuwe zaken; zowel aankopen als schenkingen. Over de grootste schenking zal ik later deze week wat schrijven!

Allereerst ontving ik twee bijzondere documenten, gemaakt na de bevrijding door de Canadezen die toen nog in de provincie verbleven. Eén boekje is een Memorial service van het Perth Regiment gehouden te Wagenborgen. Het andere document is een Service of Thanksgiving. Met de komst van deze documenten wordt er ook weer aandacht besteed aan het Canadese deel in het museum.

Later in de week kwam een fotoalbum binnen van de Kriegsmarine. De eerste bladzijden tonen foto’s van de 6. Ersatz Marine Artillerie Abteilung te Zuidlaren. Verderop in het album zijn foto’s te vinden van verschillende zoeklichtstellingen ten noorden van Wilhelmshaven.

Ernst Eijkhout schonk het museum een aantal fragmenten van een P-47 vliegtuig die in 1944 gecrasht is te Ydermade nabij vliegveld Eelde. Hij kocht deze eens op een rommelmarkt, maar het mocht nu weg. Een leuke aanvulling voor het onderdeel ‘luchtoorlog’ in het museum. Zijn er nog meer mensen die misschien onderdelen van vliegtuigen hebben die in het noorden des lands gecrasht zijn en waar ze niks meer mee doen?

Gisteren aan het einde van de middag bracht ik nog een bezoekje aan onze vrienden van het Bevrijdingsmuseum Noord Nederland. Zij organiseerden een tijdelijke tentoonstelling in Oostwold. Erg interessant natuurlijk! Tijdens het bekijken van de expo viel mijn oog op een helm met wat bijzondere emblemen. Het betrof hier een zwart geschilderde Nederlandse helm, model M16, voorzien van emblemen van de Technische Noodhulp. Toen ik hen vertelde over de helm en zijn geschiedenis werd mij deze terstond aangeboden. Super! Hartelijk dank hiervoor!


Woensdag 27 oktober - Onderscheiding uit Holwierde

Afgelopen maandag ontving ik van een collega een Duitse onderscheiding die hij ca. 35 jaar geleden had gevonden in zijn achtertuin.

De collega komt oorspronkelijk van Holwierde, enkele kilometers ten noorden van Delfzijl. Hier is in de tweede helft van april 1945 zwaar gevochten. Het schijnt dat achter zijn toenmalige woning een soort van Duits noodhospitaal was gesitueerd.

De onderscheiding betreft een 'Kriegsabzeichen für die Marine Artillerie'. Deze verkreeg een militair voor zijn verdienste bij de Kriegsmarine (luchtafweer)artillerie. Dergelijke eenheden waren veel gestationeerd in het noorden van Nederland, zo ook in Delfzijl, maar ook in het dichtbij Holwierde gelegen 'Batterie Nansum'.

Voor een metalen object wat 35 jaar in de grond heeft gelegen is hij nog in een bijzonder goede toestand. Enkel de naald om hem aan het uniform te bevestigen ontbreekt.


Dinsdag 12 oktober - Duits bord uit Delfzijl

Eergisteren plaatste ik op Facebook vol trots de helm die na jaren weer terug was in de verzameling. Hierop reageerde Cor Mooibroek (zelf ook een liefhebber) cynisch dat het allemaal oude rommel was. Daarop reageerde ik dat hij het houten bord, afkomstig uit Delfzijl, wel bij mij in de container mocht deponeren en ik er wel voor zou zorgen dat het bord wegkwam. Erg leuk allemaal, maar weggooien doen we natuurlijk niet!

Enkele minuten nadien stuurde Cor een berichtje en zei dat ik het bord wel mocht komen ophalen. Uuh.. Oke, echt waar? Ja hoor, kom maar langs. Het was toen rond 21:00 en was haast al in staat om naar hem toe te rijden. Dat deed ik maar niet, het werd aan dag later. En zo kwam het dat ik gister omstreeks 19:30 bij hem thuis arriveerde. De koffie werd ingeschonken en onder het genot hiervan werden allerhande zaken van het verzamelen besproken. Na een half uurtje kwam het bord op tafel te liggen. Hij hing al jaren in de gang en Cor keek er toch niet meer naar. Daarom mocht die weg.

Het houten bord is wit geschilderd en voorzien van een rode rand en meet ca 20x40cm. Het opschrift luidt: Offiziersheim Marine Hafenkommandantur. Het schijnt dat het bord tijdens de oorlog bij Hotel Dik in Delfzijl heeft gehangen (hoek Landstraat naast het gemeentehuis). Dit gebouw werd tijdens de oorlog door de Duitsers omgedoopt tot Wehrmachtsheim, een plek voor militairen om hun vrije uurtjes te besteden. Dat hierin ook een aparte ruimte was voor officieren is goed mogelijk!

Dit bijzondere stuk geschiedenis gaat weer een goede plek krijgen in het museum, samen met andere zaken van de Marine Hafenkommandantur Delfzijl zoals een fotoalbum, Soldbuch en brieven.

Cor, hartelijk dank voor deze schenking!

Overigens is het museum aankomend weekend voor het laatst geopend dit jaar. Op zowel de zaterdag als de zondag van 10:30 tot 17:00!

 


Maandag 10 oktober - Terug van weggeweest

Vaak wordt mij in het museum gevraagd hoe ik nou bij dit alles kom. Om eerlijk te zijn, geen idee. De interesse was er al voordat ik mijn veters kon strikken. In de familie hebben we geen spannende verhalen, dus daar komt het niet weg.

Een goede mogelijkheid is misschien wel een Duitse helm die mijn ouders altijd thuis hadden liggen. De helm was zandkleurig en nog helemaal compleet. Mijn vader, toen nog bij zijn ouders wonende te Bedum, vond de helm ongeveer 40 jaar geleden bij de overbuurvrouw in huis.

In mijn kinderjaren nam ik deze mee naar buiten en speelde dan oorlogje met de helm. Uiteraard geheel in stijl met een zandkleurige broek. Mensen moeten destijds wel gedacht hebben..

Maar goed, de helm raakte later in de vergetelheid en kwam weer op zolder terecht. Tot een jaar of 15 terug, toen Coen uit Middelstum met zijn GMC legertruck bij ons kwam. Hij vertelde dat hij graag een Duitse helm wou om deze op de voorzijde van de vrachtwagen als ‘oorlogsbuit’ te bevestigen. En zo kwam het dat de helm weer daglicht zag en van eigenaar wisselde. Het bedrag dat dit opleverde deelde mijn vader met mij. Alle drie tevreden!

Drie jaar na verkoop begon de interesse naar de Tweede Wereldoorlog voor mij serieuze vormen aan te nemen. Met enige regelmaat werd er teruggedacht aan de helm die we ooit hadden, maar helaas, die was verkocht. Ook in de jaren die volgden werd er regelmatig over gesproken en als ik dan eens bij Coen op de koffie was hadden wij het er vanzelfsprekend over. Van verkoop was geen sprake, en logisch ook. Het was én is een bijzonder exemplaar!

Vorige week bleek dat Coen zijn verzameling aan het opruimen was. Direct een berichtje gestuurd of ‘mijn’ oude helm ook wegging. Dat kon, maar alleen als ik hem zelf terug wou. Natuurlijk! Hierover zou op een later moment nog teruggekomen worden, maar Coen was gisteren tijdens de schuurverkoop bij mij ouders thuis en daar troffen we elkaar. In eerste instantie hebben we het nergens over gehad, tot hij wegging. Toch maar even informeren en al snel werd de deal beklonken met een ferme handdruk. We zouden het volgende maand wel even regelen.

Nadat Coen huiswaarts was in al mijn enthousiasme even nagedacht en overleg gepleegd met het thuisfront en natuurlijk de vrouw! Vrij kort daarop Coen gebeld en tien minuten later stond ik bij hem in huis. Nog eens tien minuten later liep ik vol trots én met de helm weer naar buiten. Prachtig, eindelijk weer terug op het oude nest!


Zondag 3 oktober - Enno Jan Bakker

Met sommige verzamelaars heb je al (enkele ) jaren contact, zo ook met Marcel van Hoepen uit Zeeland. Van de week sprak hij mij zomaar aan via facebook en vertelde dat hij verre familie gehad heeft uit Middelstum. Erg toevallig natuurlijk, helemaal als er ook nog documentatie van blijkt te bestaan die hij graag schenkt aan het museum.

Zo kwam het dat eergisteren een envelop op de deurmat lag van Marcel. De documenten die hierin zaten behoorden toe aan Enno Jan Bakker geboren op 6 februari 1890. Bakker diende tijdens de Eerste Wereldoorlog bij de Infanterie in Assen alwaar hij wegens lichaamsgebreken op 2 oktober 1916 uit dienst werd ontslagen.

Een half jaar eerder trouwde hij met Aaltje Ritsema en in zijn latere leven was hij Bakker. Enkele jaren later zijn ze verhuisd naar Groningen. Aaltje overleed hier in 1936. Enno Jan vond vrij kort daarna nieuwe liefde en trouwde in november 1937 met Hendrikje Gerharda Harhuis uit Uitwierde, een dorpje net buiten Delfzijl. Ze gingen samen wonen in de Van Heemskerkstraat te Delfzijl. Bij het uitbreken van de oorlog was Enno Jan reeds 50 jaar. Hij werd toen Groepsleider bij het Bureau Afvoer Burgerbevolking. Deze instantie was belast met het evacueren van burgers in het geval zich iets ernstigs mocht voordoen.

Enno Jan overleed in 1974 te Gieten. Wat de precieze connectie is tussen Van Hoepen en Bakker moet nog verder uitgezocht worden. Er was een Gerda Bakker-Van Hoepen, maar wat de relatie was tot Enno Jan is een nog ontbrekend puzzelstukje…


Zondag 26 september - Jan Deppe

Vorige week ontving ik van mevrouw Olthof uit Delfzijl een setje documenten die afkomstig waren van haar vader Jan Deppe. Deppe diende in de jaren 20 bij het 12. Regiment Infanterie te Groningen. Na zijn diensttijd werd hij klompenmaker in Loppersum getuige het bewijs van inschrijving uit juli 1942.

Tussen de documenten zit ook nog een aanvraag voor toerrijwielbanden, een weinig voorkomend document.

Gelukkig is het setje toch nog bij het museum terecht gekomen. Mevrouw Olthof had eerst geprobeerd alles op te sturen, maar het kwam weer retour. Daardoor dacht ze dat er geen interesse bestond. Een tijd later berichtte ze mij op facebook en zo konden we het toch nog in ontvangst nemen.


Donderdag 2 september - Middelstumer oorlogshistorie van de buurman nu in het museum!

Als kind zijnde kwam ik al eens twee deuren verderop over de vloer bij buurman Heiko Wierenga. Wierenga is geboren in 1928 en opgegroeid in Middelstum op een melkveeboerderij aan het Boterdiep (100m. achter het museum). Hij heeft de oorlog als puber zeer bewust meegemaakt. Al zijn verhalen heb ik dan ook met enige regelmaat mogen aanhoren, een waardevolle bron van informatie. Maar dat gaat nu niet meer, want de heer Wierenga is vorig jaar overleden. Enkele jaren daaraan voorafgaand woonde hij al in een verzorgingstehuis en heb hem helaas niet meer mogen spreken.

Toch kwam hij in de eerste paar jaar dat het museum open was met enige regelmaat een kijkje nemen en vertelde honderduit over zijn belevenissen uit deze donkere periode aan de aanwezige bezoekers. Met zijn wandelstok tikte hij zo nu en dan ietwat boos tegen de poppen met Duitse kleding, maar tegelijkertijd vertelde hij ook dat hij graag met de zingende Duitsers meeliep door het dorp.

Een van de verhalen die mij was bijgebleven was die van een Duitse rugzak. In april 1945 was er een Duits noodhospitaal ingericht aan de Johan Lewestraat. Hier kwamen veelal soldaten die lichte verwondingen hadden gekregen bij de gevechten in Groningen. Deze Duitsers kwamen vanzelfsprekend op de boerderij omdat daar altijd wel iets te eten of te drinken was. En zo kwam het dat Wierenga, toen 17 jaar oud, een doos eieren ruilde tegen een grote tas. Ooit heb ik deze al eens mogen aanschouwen en het was in mijn beleving een blauwe rugzak van de Luftwaffe. De tas heeft jaren aan een balk gehangen op zolder, maar wegdoen deed hij hem absoluut niet. Voor hem een zeer kostbare herinnering, en dat is logisch.

Een ander bijzonder Middelstumer oorlogsverhaal was die van de beschieting van een Duitse kolonne voertuigen op de Delleweg. Deze beschieting werd gedaan door geallieerde vliegtuigen en de salvo’s werden enkele keren herhaald. Om deze herhaling te kunnen doorvoeren draaiden de vliegtuigen boven de boerderij van de fam. Wierenga. Hierdoor helden de toestellen naar één kant waardoor de hulzen er één-voor-één uit vielen. Een .50 (kaliber) huls belandde in de dakgoot en is altijd bewaard gebleven.

Na het overlijden van de heer Wierenga stond het huis leeg, maar is recentelijk verkocht. Als vrij snel na het overlijden stond er een grote bouwcontainer op de stoep, maar was nog diezelfde dag ook weer weg. Aan de familie was al wel te kennen gegeven dat het museum erg graag beschikking zou krijgen over de tas, maar hierop kwam geen antwoord. Persoonlijk had ik toen het vermoeden dat deze in de container terecht gekomen was… Een beetje hoop bleef ik houden natuurlijk!

Eergisteren, tijdens een bezoekje aan het museum had ik zowaar de ingeving om een briefje door de brievenbus te gooien geadresseerd aan de toekomstige bewoners, met de vraag of zij misschien wouden kijken naar de tas. Nog geen 1,5 uur later was ik thuis en belde mijn moeder op: de tas van Heiko hangt hier zomaar aan de kapstok! Schijnbaar was de familie kort na mijn schrijven binnen geweest en hebben de tas bij het museum binnengebracht. Het bleef niet alleen hierbij, maar er zat nog veel meer unieks in! Ook de eerder besproken huls was aanwezig net als Heiko’s persoonsbewijs, een stapeltje kranten, boekjes, brieven van een tewerkgestelde en een zakboekje uit 1944. Op 11 februari staat een bijzondere notitie: 3 terroristen op het land doodgeschoten. Meneer Wierenga heeft dit met eigen ogen zien gebeuren omdat hij op die dag ziek in bed lag.

Het waren de gebroeders Gootjes, twee verzetsstrijders die na verraad moesten vluchten voor de SD. Zij raakten in een vuurgevecht met de SD op het land naast de boerderij. De eigenaar van het onderduikadres Klaas Bos werd in de portiek van zijn woning neergeschoten en overleed een dag later. De vrouw van Bos werd afgevoerd naar een concentratiekamp en kwam hier te overlijden. Een gitzwarte dag voor Middelstum en omgeving.

Dan nog even terug naar de tas waar het allemaal mee begon. Tijdens open dagen was dit bij bezoekers, vooral verzamelkennisen/vrienden, een veelbesproken onderwerp. Iedere keer vertelde ik dat het om een Luftwaffe tas moest gaan. Toen ik hem eergisteren thuis kreeg zag ik dat ik er zelf ook wel in pas en blauw was die evenmin. Geen exemplaar van de Luftwaffe dus, maar een grote plunjebaal van de Kriegsmarine. Frappant hoe je een bepaald beeld hebt van een object terwijl het in werkelijkheid totaal anders is.

Maar goed, het museum is ontzettend dankbaar voor deze zeer waardevolle spullen die een belangrijk verhaal vertellen over Middelstum in oorlogstijd.

 


Donderdag 12 augustus - schenkingen eerste helft augustus

Afgelopen week weer een aantal fraaie schenkingen mogen krijgen. Van een vrouw uit Scheemda kreeg het museum een Canadese huls die na de oorlog is omgevormd tot een vaas. Ook had zij nog een collectebus van Winterhulp Nederland. Deze is enige jaren geleden uit het gemeentehuis van Scheemda tevoorschijn gekomen. Hij zal nog een naoorlogs (goed)doel gediend hebben gezien deze blauw is overgeschilderd.

Dan afgelopen vrijdag, ik kreeg telefoon van ene meneer Kloek uit Groningen. Hij had een bevrijdingsrok nagemaakt voor het museum. Meneer Kloek heeft de bevrijding van de stad Groningen als kind meegemaakt. Veel herinneringen had hij hier niet aan, maar wat hem was was bijgebleven waren de zgn. bevrijdingsrokken die - vooral dames op stand - droegen. Deze rokken bestonden uit allerhande lapjes stof die veelal een symbolische betekenis hadden. Ze werden vanaf de bevrijding tot ca. 1950 gedragen. Ieder bevrijdingsjaar werd het jaartal op de rok geborduurd.

Meneer Kloek werd in zijn latere leven kleermaker bij een vooraanstaand bedrijf in de stad Groningen. Hier leerde hij de fijnste kneepjes van het vak kennen. Inmiddels is meneer 84 jaar, dus kleding maken zit er eigenlijk niet meer in. Maar zonder dat ik er weet van had had Kloek een prachtige bevrijdingsrok nagemaakt. Deze hebben we (mijn vrouw en ik) zaterdag opgehaald. We kwamen natuurlijk niet weg zonder eerst de vele verhalen van hem te horen, uiteraard onder het genot van koffie, veel koffie! Het blijft fascinerend waar je zoal geraakt als je een museum hebt. Prachtig!


Woensdag 5 augustus - Schenkingen van Wessel Groenewold

Eergisteren van Wessel Groenewold (wel een naamgenoot, maar geen familie) een aantal prachtige spullen gekregen. Deze kwamen tevoorschijn tijdens het opruimen van een woning in de buurt van Delfzijl.

De schenking bestaat uit een setje Duitse laarzen, een Canadese schep uit 1943, enkele hulzen, granaatscherven en een klein metalen doosje..

Wessel dacht aanvankelijk dat juist dit doosje niet zo interessant was, maar toen hij hem liet zien zag ik het direct. Het is een 'Batteriekasten für Optikbeleuchtung.' In dit doosje bevond zich de batterij voor de verlichting van het optiek van de MG42 (machinegeweer). Het geheel is marine-grijs en aan de binnenzijde voorzien van een stempel met adelaar en de letter M van marine. Ook bevindt er zich nog een drieletter-code aan de binnenzijde. De letters BLC staan voor Carl Zeiss, een bekende fabrikant van optiek en aanverwante toebehoren.

Wessel bedankt!


Vrijdag 23 juli - Een cadeau van Himmler vanuit Gravenhorst (Dld), via Ter Apel en nu in Middelstum. Hoe dit gebeurde leest u hieronder:

Bernard, ook wel Ben Winkel, geboren op 5 aug. 1922 te Laren moest zich in 1942 melden voor de Arbeitseinsatz (verplichte tewerkstelling voor de Duitsers). Hij negeerde dit en zo kwam het dat hij nog een ruime tijd onder tewerkstelling uitkwam, totdat hij ergens in 1943 boodschappen deed en geen geldige papieren bij zich had. Hierop werd hij door de politie naar het arbeidsbureau gebracht. Ditmaal kon Ben de dans niet ontspringen en moest naar Duitsland om te werken. Via een oom die in Duitsland woonde kwam hij terecht bij de Fam. Schwegmann in Gravenhorst nabij Ibbenbüren. Zij hadden een groothandel in metaalwaren.

Ben had het er goed en woonde bij de familie in huis. Vader, moeder en drie dochters. Hun twee zoons zaten aan het front. Beide jongens kwamen op een gegeven moment met verlof thuis en dat was natuurlijk feest. Er werd geschaakt en dat was het moment dat er iets opbloeide tussen Ben en Agnes, een van de drie dochters. Er ontstond zowaar een relatie tussen ‘vijanden’. Zelf zagen ze dat niet zo en het stel werd geaccepteerd door de anderen.

Vanaf de winter van 1944/1945 werd het allemaal wat minder in- en om Gravenhorst. De geallieerden hadden hun ogen laten vallen op het Dortmund-Ems-Kanal die lang dit plaatsje liep. De vaarroute was een belangrijke voor het scheepvaartverkeer van en naar het Rührgebied. Als ze de duiker en brug bij Gravenhorst konden vernietigen middels bombardementen zou dat een zware dobber geweest zijn voor de Duitsers. De geallieerden hebben dit dan ook meermaals geprobeerd en zo kwam het dat de woning van de Schwegmann’s een voltreffer kreeg. Zelf bevonden ze zich op dat moment in een primitieve schuilkelder nabij de woning. Het was een gat in de grond met hierin een gemetseld muurtje en als dak enkele balken met golfplaat en daar overheen weer grasplaggen. Het heeft hun op dat moment gered, maar bij een directe treffer was het afgelopen geweest.

Na het bombardement ging men voorzichtig naar buiten. Ze zagen dat hun woning volledig met de grond gelijk gemaakt was. Direct trokken zij het dorp in om mensen op te zoeken en te redden. Ook Ben hielp mee met deze taak en heeft toen zijn gruwelijkste oorlogsbeleving meegemaakt. Maar ze moesten door, iedereen moest door. De familie kon nieuw onderdak krijgen in het ten oosten van Gravenhorst gelegen klooster. Dit klooster had genoeg ruimte en hier verbleef men tot het einde van de oorlog, terwijl het er krioelde van de Duitse soldaten.

Begin april 1945 werd de omgeving van Gravenhorst bevrijd door de Engelsen. De Duitse soldaten waren hiermee uit het klooster verdwenen en de Engelsen namen het klooster over om hun hoofdkwartier in te richten. De familie Schwegmann mocht blijven. Dat de bevrijders ook niet altijd lieverdjes waren bleek wel toen zij het klooster plunderden. Alles van waarde werd meegenomen, maar de boeken die zich in het klooster bevonden werden op de brandstapel gegooid. Ben stond er bij en op een onbewaakt ogenblik griste hij twee boeken uit de bult. Het betrof een wereldatlas en een exemplaar van het beruchte Mein Kampf. Wat er aan de binnenzijde stond genoteerd werd pas later ontdekt.

De Mein Kampf was voorzien van een handtekening, Weiss/Weiß staat er op het schutblad genoteerd. Het Grosser Volksatlas van Velhagen & Klaasings had aan de binnenzijde een tekst in het Sutterlinschrift:

SS Oberführer Rudolf Weiß Mit den Besten Wünschen31.V. 1939 (31.05.39) H. Himmler.

De boeken moesten haast wel toebehoord hebben aan dezelfde Rudolf Weiss. Dit heb ik verleden week kunnen verifiëren door een handtekening van Weiss die op internet te vinden is, exact dezelfde als in de Mein Kampf. De atlas is een verjaardagscadeau geweest van Heinrich Himmler aan Rudolf voor zijn veertigste verjaardag.

- Rudolf Weiss was een SS-er van het eerste uur en had het ver geschopt binnen deze partij. Zo was hij in juli 1939 de Generalluftschutzführer en in 1944 Polizeipräsident in Saarbrücken en Metz (Frankrijk). Toen de geallieerden op 1 september 1944 richting Metz kwamen vluchtte hij. Hierop werd Weiss gevangen genomen door de beruchte SS-Sturmbrigade Dirlewanger. Na twee maand kwam Weiss in afwachting van een proces vrij en werd vervolgens ingezet bij de gevechten rond Lieberose, Cottbus (Oost-Duitsland). Hier sneuvelde hij eind febrauri 1945. -

De boeken werden na de oorlog meegenomen naar huis door Ben. In 1948 trouwde hij met Agnes Schwegmann en 14 jaar later verhuisden zij naar Ter Apel. Na het overlijden van Ben Winkel in 2017 vond zijn zoon Albert de boeken. Vaag kon hij het zich nog herinneren, maar was het eigenlijk alweer vergeten. Nadat Albert zich lang had afgevraagd wat je nu met zulke zwaar beladen boeken moet doen. Eigenlijk was daar maar één geschikte plek voor, en dat is een oorlogsmuseum. En zo kwam het dat Albert en zijn vrouw afgelopen maandag het museum bezochten en de boeken schonken.

Voor het museum zijn dit op stipt de meest bijzondere, maar vooral beladen boeken vanwege de historie van zowel Rudolf Weiss als Heinrich Himmler. Alleen al bij het in handen hebben lopen de rillingen je over het lijf, wetende wat voor beest dit in handen gehad heeft. Dit zijn stukken waar voorzichtig mee om moet worden gegaan zodat het niet in foute handel valt. Gelukkig vertrouwd de familie Winkel mij dit toe.

Meer informatie over Rudolf Weiss (in het Duits): https://de.wikipedia.org/wiki/Rudolf_Wei%C3%9F_(SS-Mitglied)

En Heinrich Himmler:https://nl.wikipedia.org/wiki/Heinrich_Himmler


Zondag 4 juli - Het lijkt momenteel op de pagina ietwat rustig met de aanwinsten, maar niets is minder waar. Het ontbreekt soms even aan tijd om er aandacht aan te besteden. Hieronder enkele toevoegingen op foto en documentatiegebied:

Foto 1- Setje van Karl Seidenath die in 1943 zijn basisopleiding deed bij de Kriegsmarine in Groningen

Foto 2- Noodvoertuigen in de provincie, waaronder de auto van tandheelkundige Fröling uit Winschoten en postwagen in de stad Groningen - Twee foto's OG-Tram te Oostwold en Delfzijl, 1940-1941- Unieke foto van de gecrashte B-17 te Molenrij/Kloosterburen

Foto 3- Grote foto van Stapf Bilderdienst met Seyss-Inquart op de Grote Markt te Groningen in juni 1940- Ausweis van een Marine Artillerist op Borkum- Hafenausweis van Hendrik Bakker te Delfzijl

Foto 4- Portret Heer soldaat Emden- Portret Marine Artillerist Emden

Foto 5- Borkum 1925, parade door Borkum en Batterie Hänisch


Woensdag 16 juni - Documentatie voor persoonsbewijzen

Afgelopen weekend heeft het museum bijzondere documentatie weten te verkrijgen voor de persoonsbewijzen. Hieronder bevindt zich het zeldzame boek van J.L. Lentz en verder enkele instructies en handleidingen voor he vervaardigen van persoonsbewijzen. Al het materiaal is afkomstig uit de oorlog. 


Zaterdag 29 mei - De verzameling groeit gestaag verder

- Twee boeken van de Duitsers met verhalen over Nederland, waarvan één in het bijzonder over Texel.

- 8 Erkennungsmarken (identificatieplaatjes) van het Grenadier Ersatz Bataillon 154, een eenheid die in de stad Groningen zat.

- Bedankkaartje van de pas aangestelde NSB burgemeester Tammens van Groningen

- Twee tegeltjes, één van de Marine Flak Abteilung 244 Wesermünde en de ander Stabsbatterie van de Marine Flak Abteilung 236 te Emden


Woensdag 19 mei - Franz Lenselink

Afgelopen weekend heeft het museum uit het nalatenschap van Franz Lenselink enkele spullen uit zijn bijzondere collectie mogen krijgen.

Franz Lenselink, geboren in 1964 was al op jonge leeftijd bezig met de oorlogshistorie van het gebied rondom de Dollard. Hij was hierin een autoriteit en heeft vele zaken verzameld, onderzocht, gepubliceerd en menig veteraan, van zowel de geallieerde als de Duitse zijde heeft Franz mogen spreken en rondleiden in de omgeving. Franz Lenselink overleed op 12 april 2021 en was op vier dagen na bijna 57..

De gekregen spullen:

- Een grote kaart met hierop de 'Rundumverteidigung' van Batterie Delfzijl. Deze is direct na de bevrijding naar buiten gegooid bij één van de bunkers

- Munitiekist voor 10,5cm Flak granaten afkomstig uit Batterie Gebiedsregisseur Delfzijlster Wijken

- Ontplofte 10,5cm Flak huls afkomstig van Batterie Dollart-Süd (Carel Coenraadpolder)

- Deel van een torpedonet uit de havenmonding van Delfzijl. Dit net werd tussen de beide pieren van de haven gehangen en moest vijandelijke torpedo's tegenhouden.

Mijn steunbetuigingen, maar ook mijn dank gaan uit naar de familie en kennis die deze spullen beschikbaar gesteld hebben voor het museum.


Zondag 16 mei - Wellington Jipsinghuizen

Afgelopen week ontving ik van luchtoorlog onderzoeker Harrie Koning uit Stadskanaal enkele onderdeeltjes (bodemvondsten) van een Vickers Wellington vliegtuig die in 1941 was gecrasht te Jipsinghuizen.

De Vickers Wellington, type Mk IC van het 214 Squadron van de Royal Air Force (RAF) was 13 maart 1941 op missie om Hamburg te bombarderen. Onderweg naar, of op de terugweg hiervan werd de Wellington gesignaleerd door de Oberfeldwebel Paul Gildner, nachtjager bij de 4. Staffel Nachtjagdgeschwader 1.

Paul Gildner was een vrij succesvol piloot met 44 neergehaalde toestellen op zijn naam, maar kwam zelf in februari 1943 om het leven. Veel van zijn luchtzeges vonden plaats in Groningen.

Paul Gildner beschoot rond 23:00 de Wellington waarna deze bij Jipsinghuizen, een dorpje ten zuiden van Vlagtwedde crashte in het land aan de rand van het dorp. Het vliegtuig was totaal verwoest en van de zes bemanningsleden overleefde slechts één het ongeluk. De overlevende Sergeant D.W. Waters werd vlak na de crash krijgsgevangen genomen. De andere gesneuvelde bemanningsleden werden begraven in Groningen.

In de collectie van het museum bevinden zich vele foto’s van deze crash, en zelfs op de dag dat ik de bodemvondsten kreeg werden er nog weer twee aangeboden bij een veiling. Eerder dit jaar vond ik ook al acht foto’s in het album van Leutnant Gröne van Emden en enkele jaren terug kocht ik een fotoalbum van de Marine Küsten Polizei waarin zich ook enkele foto’s van deze crash bevonden. Waarom deze crash zo zorgvuldig werd vastgelegd en anderen minder blijft een raadsel.

Erg blij om nu een beetje tastbaar materiaal te hebben bij de foto’s. Ook hier zal uitgebreid aandacht aan besteed worden in het vernieuwde museum!


Dinsdag 4 mei - Uniform Geneeskundige Dienst

Gisteren een mooi Nederlands uniform opgehaald. Het betreft hier het uniform van een sergeant die werkzaam was bij de Geneeskundige Dienst. Het uniform is vervaardigd door Melles te Groningen. Het eerste Groningse uniform in de collectie. Nu nog een geschikte plek zoeken in het museum..

De kepie behoorde niet tot het uniform, hier wordt op een later moment een geschikt exemplaar voor gezocht.


Zondag 2 meiNSB-Groepsleider Uithuizen

Afgelopen week heeft het museum de hand weten te leggen op een bijzonder setje documenten van de Nationaal-Socialistische Beweging, afgekort de NSB. Nadat het al in vele verzamelaarshanden geweest is, krijgt het nu een definitieve plaats in het museum. Dergelijke documentatie is schaars, maar het is goed dat ook dit soort zaken nog bewaard gebleven zijn.

De persoon aan wie deze paperassen ooit toebehoorden is de in 1894 geboren Jan Wierema uit Uithuizen. Jan werd op 27 februari 1933 lid van de NSB met stamboeknummer 1363. Hij was werkzaam in District 1, Kring 79 Hunsingo-Fivelingo waarvan het Kringhuis zat gevestigd aan de Solwerderstraat te Appingedam.

Jan Wierema maakte promotie in de eerste jaren dat hij actief was binnen de NSB. Op 11 september 1936 werd hij benoemd tot Kringvertegenwoordiger Arbeidszaken. Enkele werkzaamheden die Jan in deze hoedanigheid en als groepsleider verrichtte waren het verspreiden van pamfletten, brengen van huisbezoek en gildeadministratie. Verder was hij ook nog werkzaam als groepssecretaris.

Het zakboekje van Jan werd hem gegeven ter gelegenheid van zijn 5-jarig jubileum in 1938. Hierdoor is er verder weinig bekend over wat hij tijdens de oorlogsjaren voor de NSB heeft betekend. Wel bevinden zich er nog twee brieven die beiden geschreven zijn in maart 1945 door het NSB Kringhuis te Appingedam en verstuurd zijn naar Groepsleider Jan Wierema. Hieruit kan geconcludeerd worden dat Jan na 1938 niet meer hogerop gekomen is binnen de partij. Over zijn verdere levensloop heb ik geen informatie.


Woensdag 7 april - Tussen kunst en hanging kitchens!

Afgelopen week ontving ik wederom een schilderij n.a.v. een tip die ik een paar dagen daarvoor had gekregen. Het schilderij zal menig Groninger (en mensen ver daarbuiten) bekend voorkomen. Het betreft een olieverfschilderij van de hangende keukens in Appingedam. Zo op het eerste oog heeft dit weinig met oorlog van doen, ware het niet dat het onderin gesigneerd is door Leutnant Beckers of Beckert in 1944. Vermoedelijk zat deze luitenant in de omgeving van Appingedam of Delfzijl gelegerd in deze periode. Hieruit blijkt maar weer dat de interesse voor de oorlog ook raakvlakken heeft met kunst! 


Maandag 8 maart - Een Marine-Artillerist door Martin van Waning

Bijzondere verhalen; ik hou er wel van en het lijkt wel alsof het dit jaar vaker voorkomt dan in de voorgaande jaren. En het jaar is pas net begonnen..

Afgelopen weekend ontving ik een pakket van ca. 40x50cm met hierin een stuk canvas. Het stuk canvas is in 1941 met olieverf beschilderd door Martin van Waning op Schiermonnikoog. Het betreft het portret van een Duitse Marine-Artillerist. Het schilderij op zich is al bijzonder, maar wie was Martin van Waning en wat is het verhaal achter hem?

Martin van Waning werd op 4 september 1889 geboren te Den Haag. In zijn latere leven volgde hij een studie werktuigkunde en rondde dit ook af, maar deed er vervolgens weinig mee. Hij besloot zich volledig te storten op het schilderen. Hij kwam in de leer bij verscheidene, bekendere schilders in Nederland en kwam vervolgens terecht in het kunstcentrum van Wiesbaden. Hier werd Martin de persoonlijke secretaris van de Russische grootvorst Orlov die hij leerde kennen tijdens zijn periode in dit centrum.

Enkele bronnen vertellen dat van Waning tijdens de Eerste Wereldoorlog nog heeft gevochten aan Duitse zijde en hier ook gewond geraakt is. Hij werd hierna niet meer geschikt bevonden voor aan het front en verhuisde in 1917 terug naar Nederland. Na op verschillende plaatsen te hebben gewoond vestigde hij zich in 1937 op Schiermonnikoog. Hier zette hij een kunstatelier op in de voormalige zeevaartschool, welke op 28 juli 1943 per ongeluk werd gebombardeerd door de geallieerden. Veel van zijn werken raakten hierdoor onherstelbaar beschadigd. Zelf overleefde Martin het bombardement doordat er een zware houten deur over hem heen viel.

De schilderijen vielen bij veel mensen in de smaak, zo ook bij de Duitsers die sinds 1940 in groten getale aanwezig waren op het eiland. Hoeveel Duitsers een schilderij hebben laten maken door Martin is onbekend. Het schijnt zelfs dat Martin zichzelf eens heeft vereeuwigd op een schilderij, gehuld in Duits uniform. Overigens is zijn rol tijdens de oorlog voor sommigen ietwat dubieus te noemen. Het boek ‘Schiermonnikoog, oogappel van Hitler’ – ooit uit de handel gehaald wegens zijn omstreden, en niet altijd op waarheid berustte verhalen – heeft een heel hoofdstuk aan Martin gewijd. Toch zit er een zekere kern van waarheid in. Zo heeft hij persoonlijke contacten gehad met verschillende SS-ers op het eiland die vanaf april 1945 op Schiermonnikoog verbleven. Een hiervan was de SS Hauptsturmführer Thomson, de beul van de Veluwe. Vlak voor de bevrijding naderde heeft van Waning nog juwelen verstopt voor Thomsom. Tijdens het verhoor van Thomson gaf hij toe dat Martin vlak voor de bevrijding juwelen voor hem had verstopt in de duinen van Schier. Slechts een week na de bevrijding werd Martin ondervraagd door de Binnenlandse Strijdkrachten over dit hele gebeuren. Aanvankelijk ontkende hij, maar na drie dagen gevangenis gaf hij toch toe. De juwelen werden opgegraven en Martin werd vrijgelaten. Een verder vervolg heeft dit niet gehad.

Van Waning werd een zeer gewaardeerd kunstenaar en begon na de oorlog ook met het maken van bronzen beelden. Zijn meest bekende werk is misschien wel in 1961 vervaardigde ‘Schiere monnik’. Dit levensgrote beeld staat in de tuin van het gemeentehuis in het dorpscentrum.


Zondag 7 maart - Nederlandse helm in een Duitse stelling

Vandaag weer met de metaaldetector gezocht op mijn vaste plek: een Duitse zoeklichtstelling in de buurt van Delfzijl.

Geheel onverwachts zag vandaag na 76 jaar een Nederlandse helm weer het daglicht. De helm is nog in goede conditie en werd zonder binnenwerk aangetroffen. Geen zichtbare markeringen, maar nog wel strak in de zwarte verf. Dit kan aangeven dat de helm gebruikt is bij bijv. de politie of Luchtbeschermingsdienst. Toch een vreemde vondst op een locatie waar slechts tien Duitsers van de Kriegsmarine zaten.


Donderdag 4 maart - Batterie Delfzijl en Jeugdstorm

Gisteren zomaar weer een brief van de heer Debus uit Duitsland. Uit het nalatenschap van zijn vader mocht het museum eerder al foto's, een wandbord en boekenlegger van Batterie Delfzijl krijgen. Tijdens het inpakken voor de aanstaande verhuizing vond Debus nog een namenlijst van de Batterie.

Aan de hand van deze lijst zijn de vele brieven verstuurd. Dit is het tweede exemplaar in de verzameling, maar dat is geen probleem. Nu kan er een dichte en geopende versie in de vitrine getoond worden!

Verder zijn er nog twee items van de Jeugdstorm aan de collectie toegevoegd: een fietsvlaggetje en een geldboekje van een lid uit Veendam


Maandag 1 maart - Uit de Stabsbatterie van Delfzijl

Afgelopen weekend twee zeer unieke en éénmalige aankopen kunnen doen voor het museum via een privéverzamelaar uit de provincie.

Het betreft een handgemaakte houten plaquette en een inktset van de Marine Flak Abteilung 256 (M.Fl.A. 256), beiden afkomstig uit de ‘Stabsbatterie’ van bovengenoemde afdeling. De staf van de M.Fl.A. 256 zat vanaf zijn oprichting in 1942 gelegerd in de zeevaartschool Abel Tasman te Delfzijl. De eerste Abteilungskommandeur was Korvettenkapitän Hans Erdmann. Erdmann was eerst Batteriechef van Kalahari te Emden en vanaf mei 1940 Batterie Delfzijl. Hij vertrok op 7 juli 1943 naar Ijmuiden en werd vervangen door Korvettenkapitän Georg Meyer, aanvankelijk Batteriechef van Batterie Lune bij Bremerhaven.

De stukken bevonden zich al vele jaren in de collectie van de verzamelaar, maar mochten nu, ten behoeve van het museum worden verkocht. De plaquette meet ca. 21x27cm. en het inktsetje 25x15cm. Bij het setje bevinden zich ook nog enkele pennen en twee potloden.

Beschrijving van de twee periodieke foto’s:

-1 v.l.n.r.: Korvettenkapitän Georg Meyer, Korvettenkapitän Hans Erdmann en Oberleutnant u. Adjutant Stephan Güttenhofer lopen aan de voorzijde van de zeevaartschool in Delfzijl.

-2 Batteriechef van de Scheinwerferbatterie Oberleutnant Plass (links) en Hauptfeldwebel Wirth aan het werk in de zeevaartschool.


Zondag 28 februari - Duitse gaarkeuken, luchtbescherming en museum uitbreiding

Afgelopen week naar aanleiding van een tip van een collega een vrouw uit Delfzijl opgebeld. Volgens mijn collega kon zij nog wel eens iets in huis hebben van de oorlog. Bij de tweede keer bellen werd er opgenomen. Aanvankelijk vertelde de vrouw dat ze niks had, maar vlak voor ze de telefoon ophing kwam er toch nog iets in haar op; ik heb nog een soepterrine liggen van de Duitsers.

Toch maar gevraagd of die eventueel naar het museum mocht, en dat werd positief beantwoord. Een kwartiertje later stond ik op de stoep en kreeg de spullen van mevrouw. Het betreft een aluminium soepterrine met bijbehorende beker, beiden gemaakt door Ritter Aluminium. Verder geen militaire stempels, maar het verhaal maakt dit onomstotelijk uit de Tweede Wereldoorlog. Deze twee stukken waren namelijk achtergebleven in een Duitse gaarkeuken aan de Rijksweg in 1945.

Verder ontving ik vanuit een andere bron nog een kartonnen bord van de Luchtbeschermingsdienst. En natuurlijk zijn er weer vorderingen in het nieuwe museumdeel! De vloerbalken liggen (door grote inzet van mijn vader gisteren en vandaag) op de goede plaats. Nu de planken nog!


Zaterdag 21 februari 2021 - Nalatenschap Paul Laubrich, Batterie Delfzijl

Ruim drie maand na het schrijven van de vele brieven naar Duitse families in de hoop meer over Batterie Delfzijl te weten te komen kwam er zowaar nog weer een positieve reactie binnen.

Dit keer kwam de reactie van de heer Laubrich. Zijn vader, Paul Laubrich, werd op 11.12.1922 geboren te Wolfenbüttel even ten zuiden van Braunschweig. Laubrich kwam op 1 maart 1941 in Batterie Delfzijl terecht als Obergefreiter en diende hier op het luisterapparaat (Horchgerät). Ruim vier jaar later maakte hij in Delfzijl de gevechten mee en werd hier dan ook krijgsgevangen genomen door de Cape Breton Highlanders. Aanvankelijk werden de Duitse militairen naar Oostende in België gebracht, en later overgeplaatst naar een kamp in Amerika. Enkele maanden na de bevrijding kwam hij terug in Duitsland alwaar hij op 26 januari 1946 trouwde en op 2 augustus 1946 zijn zoon Volker kreeg, de man waarvan ik afgelopen week het nalatenschap heb mogen krijgen.

Het nalatenschap bestaat uit enkele foto’s, waarvan één gemaakt is door Foto Dijkstra Delfzijl, twee porseleinen borden en een prachtige asbak van Batterie Delfzijl zonder opschrift ‘Kriegsweihnachten 1942’. De varianten met dit opschrift bevonden zich al wel in de collectie, maar deze nog niet. Een lang gekoesterde wens ging hiermee in vervulling.

Inmiddels zijn er nu zoveel spullen en verhalen van Batterie Delfzijl in de collectie dat dit uitgebreid aan bod zal komen in het nieuw te bouwen deel van het museum!

Ik verwacht dat de laatste briefreactie nu wel geweest is, maar wie weet…


Zondag 7 februari - Aanwinsten eerste week februari

Het begint haast ongeloofwaardig te worden, maar er is alweer een fotoalbum van Delfzijl binnengekomen, de vierde dit jaar al! Deze keer betreft het een album van de Kriegsmarine. De exacte eenheid is mij onbekend, maar het moet ergens in de zeevaart gezocht worden. Ooit komen we er wel achter, maar helaas zijn de foto’s zelf zijn onbeschreven.

De foto’s van Delfzijl, maar ook enkelen van het Schildmeer zijn er een stuk of 14 samen. De rest van de opnames zijn gemaakt in Frankrijk. Eén van de foto’s die er uitspringt is van een soldaat die de wacht houdt bij de haventoegang in Delfzijl, de huidige Keerweerbrug. Voor één van de pijlers staan Duitse instructieborden van de Marine Hafenkommandantur. Tevens weer een leuke aanvulling voor de ‘digitale Duitse borden uit de provincie collectie’.

Verder was er afgelopen week nog een grote kaart binnengekomen van de Luftwaffe, een zgn. Luft-Navigationskarte in Merkatorprojektion. Niet specifiek provincie gerelateerd, maar wel een mooi stuk voor aan de wand van het museum.

Ook kunnen we u alvast meedelen dat er binnenkort nog een Batterie Delfzijl nalatenschap geschonken gaat worden aan het museum. Als het zover is, dan komt dit uiteraard weer op de pagina!


Zaterdag 30 januari  - Pamfletten, schenking van de Fam. Reinders uit Middelstum


Dinsdag 26 januariNog meer foto’s!

Afgelopen weekend weer verschillende enveloppen door de deur gekregen. Een envelop bevatte wat (Feldpost)ansichten en twee foto’s van Emden. In een andere envelop bevond zich een leuke Feldpostkaart van de radarstelling Gazelle te Veendam. Weer een ander enkele kiekjes van de Fliegerhorst Eelde. Dit is pas de eerste keer dat er fotomateriaal van dit vliegveld aan de collectie is toegevoegd (mei 1940 uitgesloten).

En tot slot – geheel onverwachts – nog een reactie op één van de vele brieven die ik verleden najaar heb gestuurd in de hoop familie van Batterie Delfzijl soldaten te treffen. De brief kwam van de dochter van Hans Rommel (1915). Hans diende van 5 september 1940 tot 1 januari 1944 in Delfzijl bij de Leichte Flak (licht luchtdoelgeschut). Hier bemande hij een positie bij de sluis van het Damsterdiep ‘Stellung Schleuse I’. Naast een brief bevonden zich ook enkele foto’s in de envelop van Hans zijn diensttijd in Delfzijl. Onder andere de kanonnen van bovengenoemde stelling, als ook enkele vrijetijdsfoto’s van het Schildmeer zijn nu aan de collectie toegevoegd.


Woensdag 13 januari 2021 - Twee hele bijzondere fotoalbums

Het was al ruim twintig jaar geleden dat ik zo zenuwachtig was als dat ik vroeger was in de dagen voorafgaand aan Sinterklaas. Hier kwam vorige week maandag verandering nadat ik via een veiling twee fotoalbums tegenkwam van een Kriegsmarine officier.

In de omslagen stonden de inhoudsopgaven: Groningen, Delfzijl, Appingedam, Emden, etc. etc. Kortom fantastisch materiaal voor het museum. Na de aankoop van beide albums snel, en ietwat ongeduldig gevraagd wanneer het verstuurd zou worden. Gelukkig voor mij was dit al een dag na de aankoop. Maar wanneer iets dergelijks verzonden wordt krijg je doorgaans een Track&Trace. Meestal geloof ik het wel, maar bij deze albums keek ik minstens drie keer per dag om te zien waar het moois zich bevond. Gisteren halverwege de middag kwamen ze dan aan. Om vier uit vanuit het werk zo snel mogelijk naar huis gefietst en daar lag het pakket. Snel openen en doorbladeren…

De gehele inhoud had ik nog niet gezien, dus het bleef vooraf gissen naar wat er zich zoal in de albums kon bevinden. Enkele vermoedens werden bevestigd, maar ook foto’s waarvan ik nooit had nagedacht of het bestaan zou hebben: luchtfoto’s van Delfzijl gefotografeerd vanuit een Duits toestel.

Verder veel foto’s van gecrashte vliegtuigen in Ostfriesland en Jipsinghuizen, luchtdoelbatterijen bij Emden, Delfzijl en Groningen. Kiekjes van Appingedam en het Paterswoldsemeer, bombardementen op Emden en de Stabsbatterie van de Marine Flak Abteilung 236 die gevestigd zat in het Lloyd-Hotel te Emden.

Ik ben inmiddels zover dat de beide albums ooit toebehoorden aan een officier die gelegerd zat bij de Stabsbatterie in Emden. Dat verklaart ook de grote variatie aan locaties waar hij geweest is. Zijn naam is nu nog onbekend, maar verwacht dat dit zeer binnenkort ook wel bekend zal worden. Beide albums bevatten samen ca. 270 foto’s.

Wanneer de omstandigheden het weer toelaten zullen deze aanwinsten te zien zijn in het museum. Voor nu enkele kiekjes om een indruk te krijgen van hetgeen zich in het album bevindt!


Zaterdag 9 januari - Den Helder in de schijnwerpers.

Gisteren met een vriend naar Den Helder gereden om daar enkele nieuwe collectiestukken op te halen bij een oude bekende!

Na een rit van 2,5 uur kwamen we aan bij de 'Kroontjesbunker' in de Grafelijkheidsduinen ten zuiden van Den Helder. Hier staat één van de mooiste en meest unieke bunkers van Nederland. Deze wordt sinds vijf jaar onderhouden door een vierkoppige vrijwilligersploeg van https://www.facebook.com/Flak-Gruko-487686671389123, en dat doen ze goed op authentieke wijze! Wanneer de omstandigheden het weer toelaten is dit gegarandeerd het bezoeken waard!

We kwamen natuurlijk niet om alleen bunkers te kijken, maar één van de vrijwilligers had wat te koop voor het museum. Hoewel er (nog geen) ruimte voor is momenteel toch de beide kisten van ca. 60 kilo per stuk meegenomen. In de ene kist, voorzien van camouflageverf, zitten glazen platen voor een zoeklicht. In de andere kist bevindt zich een spiegel voor een zoeklicht met een diameter van 60cm. Het geheel is nog in prima conditie na ruim 75 jaar.

Hartelijk dank voor de rondleiding en aanwinsten!

 


Dinsdag 5 januari 2021 - Foto’s, foto’s en nog eens.. een Erkennungsmarke

Het nieuwe jaar begint uitstekend met verschillende fotoseries en een Erkennungsmarke (i.d. plaatje) die te refereren is aan Groningen.

Naar aanleiding van één van de Batterie Delfzijl brieven verleden najaar ben ik in contact gekomen met mevrouw Köhne uit Duitsland. Haar oom diende tijdens de oorlog enige tijd in Delfzijl en Groningen. Uit zijn nalatenschap ontving het museum een bijzondere serie foto’s waarvan ook enkelen in de provincie gemaakt zijn. Aan de hand van deze foto’s kan zijn militaire loopbaan bepaald worden. Dit wordt de komende tijd uitgewerkt.

Afgelopen week vond ik een serie foto’s van de Marine Flak Batterie Kalfamer. Deze luchtdoelbatterij, vallend onder de Marine Flak Abteilung 226 was gelegen op het Duitse Waddeneiland Juist. Hoewel het niet geheel mijn verzamelgebied is toch maar gekocht, temeer omdat ik aanvankelijk dacht dat het Borkum betrof.

Verder is er vandaag, na een 3-weekse reis vanuit Amerika, een grote serie foto’s aangekomen van Batterie Kalahari (Later Westmole) te Emden. Deze batterij viel onder de Marine Flak Abteilung 236 en de eerste Batteriechef van Kalahari werd bij het oprichten van Batterie Delfzijl overgeplaatst naar laatstgenoemde locatie.

Tot slot heb ik onlangs nog een identificatieplaatje van de Kriegsmarine kunnen aanschaffen. Op dit plaatje staat een naam en stamrolnummer. Niet direct te relateren aan de provincie Groningen, ware het niet dat zich binnen het museumarchief ziekenhuislijsten van de stad Groningen bevinden met hierin namen en andere relevante gegevens van bijna 5300 Duitse soldaten die gedurende de oorlog in Groningen verpleegd zijn. Hiervan heb ik een digitale database kunnen maken. Door het nummer wat op het plaatje staat op te zoeken in de database kan ik eenvoudig nagaan of het plaatje in Groningen is geweest. Dit was de eerste keer dat er resultaat geboekt werd n.a.v. de database! Een vrij geraffineerde manier om items van de provincie in oorlogstijd te verkrijgen.

 


Donderdag 24 december - Boekenlegger van Batterie Delfzijl en vuurtorentekeningen

Vandaag weer verschillende stukken Delfzijlster oorlogshistorie ontvangen.

Van de heer Debus uit Duitsland ontving ik uit het nalatenschap van zijn vader een lintje/boekenlegger van Batterie Delfzijl ter gelegenheid van Kriegsweihnachten 1942, dus vandaag 78 jaar geleden! Ca. twee maand terug kreeg ik van Debus ook al een wandbord van de Batterie en een serie foto's. Bijzonder wat er zoal nog altijd boven water komt.

En we gaan het jaar knallend uit - spreekwoordelijk gezien - met dé originele bouwtekeningen van de nieuwe vuurtoren in Delfzijl die gebouwd is tijdens de oorlog. De eerste werd op 10 mei 1940 in de brand gestoken door Nederlandse militairen en ook de tweede is maar ternauwernood aan de oorlog ontkomen. Uiteindelijk is ook dit exemplaar gesloopt ergens in de jaren 60. De blauwdrukken bestaan uit 15 grote tekeningen met her en der nog wat notities. Binnenkort meer hierover!

Mocht de toekomstige Gemeente Eemsdelta ooit plannen krijgen voor het herbouwen van de vuurtoren, dan weten ze nu waar ze zijn moeten.

Verder wens ik iedereen fijne feestdagen en een goed nieuwjaar!

Link naar artikel over de vuurtorentekeningen:

https://www.rtvnoord.nl/nieuws/775978/Bouwtekeningen-Delfzijlster-vuurtoren-teruggevonden

 


Zaterdag 19 december - Wrakdelen van het Wad

Onlangs had ik van Harry Feenstra uit Blije (Fr) een mail gekregen. Harry is fervent wadloper en komt op zijn tochten zo nu en dan restanten tegen van gecrashte vliegtuigen.

Hij had voor het museum enkele fragmenten liggen van toestellen die neergekomen zijn rond Rottumeroog, erg interessant natuurlijk! Dit deel van de oorlogsgeschiedenis rond Rottumeroog moet ik nog schrijven voor mijn boek over dit eiland die waarschijnlijk volgend jaar uitkomt. Een welkome aanvulling voor het verhaal én het museum! Het schijnt dat er delen tussen zitten van zowel geallieerde vliegtuigen als een Duits vliegtuig. Dit moet nog verder uitgezocht worden.

De geschonken delen hebben inmiddels ook al een plaats gekregen. Binnen was er geen ruimte voor, maar aan de muur kon het prima!

Kent u nog mensen die dergelijke vondsten hebben uit de omgeving? Het zou een welkome aanvulling zijn voor het museum.

 


Woensdag 18 december - Schenking uit Delfzijl

Gisteravond enkele minuten voor het eten telefoon van een inwoner uit Delfzijl. Tijdens het opruimen in de woning kwamen ze enkele zaken uit de beide wereldoorlogen tegen. Aangezien ik zelf in Delfzijl woon was een afspraak zo gemaakt en zo kwam het dat ik een uur later al voor de deur stond. Onder het genot van een kop koffie werden de zaken op tafel gelegd en doorgenomen.

Meneer zelf heeft na de bevrijding van Delfzijl twee Canadese baretemblemen gekregen. Het betreffen hier geen emblemen van eenheden die Delfzijl bevrijd hebben, maar onderling werd er wel eens wat uitgewisseld. Dit zou de herkomst kunnen verklaren.

Zijn vader moest direct na de oorlog het aggregaat van Batterie Delfzijl weer in orde maken om hiermee Delfzijl weer deels van stroom te voorzien. In één van de bunkers vond hij toen nog een soepterrine – een mooi onbeschadigd stuk. De opa van de schenker is tijdens de Eerste Wereldoorlog als Duitse soldaat gesneuveld bij de Somme. Vermoedelijk zijn hier de onderscheidingen uit deze periode van afkomstig. Een ander familielid diende vanaf 1946 in Nederlands-Indië. In dezelfde periode kwam meneer ook veel bij familie in een dorpje bij Papenburg, Duitsland. Hier komen de overige twee onderscheidingen vandaan: een Allgemeines Sturmabzeichen en een Reichsfeuerwehr Ehrenzeichen. Hierbij zat ook nog een speld van de Stahlhelm Bund

Tot slot nog een - voor mij onbekende – set spelkaarten van de bevrijdingsperiode. Dergelijke telefoontjes zijn heden ten dage vrij schaars. Het is dan ook de eerste keer in de 5,5 jaar dat het museum bestaat dat er verschillende onderscheidingen geschonken worden. Super zo aan het einde van het jaar!

 


Dinsdag 8 december - Delfts Blauwe vaasjes

Het museum heeft weer een fantastische schenking mogen ontvangen van de fam. Leopold uit Noord-Duitsland. Dit keer betreffen het twee zeer unieke, en voor mij onbekende vaasjes.

Het was een reactie op één van de vele brieven die ik geschreven heb om nog nazaten van Batterie Delfzijl soldaten te vinden. De heer Leopold is de schoonzoon van Paul Sinn uit Bordesholm.

Paul Sinn werd op 29 juli 1911 geboren in Bordesholm. Toen de oorlog uitbrak diende Sinn bij de Kriegsmarine en kwam in die hoedanigheid op 30 oktober 1941 als Marine Artillerist in Delfzijl terecht. Hij verbleef hier maar kort, namelijk tot 28 januari 1942. Daarna volgde overplaatsing naar Frankrijk. Hier kwam Sinn terecht in de Marine Flak Batterie 'Hai' te St. Nazaire getuige het Delfts blauwe vaasje.

De vaasjes waren voor mij tot enkele weken terug onbekend. De asbakjes en wandborden zaten reeds in de collectie en ook van de tegeltjes wist ik het bestaan van af, maar dit..

Het Delfts Blauw 'Batterie' aardewerk van de provincie Groningen en Ostfriesland werd ontworpen door Alfons Dworsky uit Wenen. Hij was een van de soldaten van de Batterie die er vanaf het begin op 29 mei 1940 al bij was. Hij was academisch kunstenaar en werd op een gegeven moment door de Batteriechef Erdmann naar Tichelaar in Makkum gestuurd om hier de kunst van het Delfts Blauw schilderen te leren. De ontwerpen vielen zo goed in de smaak bij de militairen dat er besloten werd op grote schaal asbakjes en wandborden te maken voor Batterie Delfzijl, maar ook andere batterijen rond de Dollard werden voorzien. Dworsky kon dit natuurlijk niet in zijn eentje doen en zo werden er verschillende opdrachten neergelegd bij de Plateelbakkerij Zuid-Holland (Plazuid) te Gouda. Honderden borden en asbakjes werden handmatig beschilderd en ter gelegenheid van kerst uitgegeven aan de aanwezige soldaten.

De tegeltjes zijn vermoedelijk op zeer kleine schaal beschilderd door Dworsky zelf. De vaasjes zijn nog een vrij onbekend fenomeen, maar het feit dat ze niet gesigneerd zijn door Dworsky (wat hij op al zijn werk deed) en ze gemaakt zijn door Plazuid geeft wellicht aan dat ze toch op grotere schaal vervaardigd zijn.

Toch blijft het bijzonder dat ze bij een Batterie in Frankrijk een 'Delfzijls' idee hebben gehad. Vermoedelijk is de heer Sinn hier de inspiratiebron voor geweest nadat hij het andere vaasje had laten zien in St. Nazaire.

Afbeeldingen op de vaasjes:

- Batterie Hai, een luchtdoelbatterij met dubbelloops kanonnen. Op de achtergrond is de U-Bootbunker van St. Nazaire te zien.

- Andere vaasje; de voorm. zeevaartschool in Delfzijl. Tijdens de oorlog zat hier de staf van de Marine Flak Abteilung 256 - waar Batterie Delfzijl onder ressorteerde - gevestigd.


Zaterdag 28 november - Luchtbeschermingsdienst

Eens even wat anders in het museum, een vaak onderbelicht deel van de oorlog: De Luchtbeschermingsdienst (LBD) 

Enige tijd geleden kocht ik een aantal armbanden van de LBD in de provincie Groningen. Een hiervan betreft een band van Veendam. Dit gaf, samen met de in november gekochte LBD-helm, de nodige inspiratie om er een pop van samen te stellen in het museum. Er waren destijds geen specifieke eisen aan de kleding gesteld, dus er kon gekozen worden voor een civiele uitstraling. Nou nog zoeken naar een brandbommentang... 


Zondag 22 november - aankopen en giften november

Na drie weken digitale museumrust eindelijk weer een update! Ik ben onlangs druk bezig geweest met het sturen van 130!! brieven (lekker ouderwets) naar Duitsland. Van enkele al een positieve reactie mogen ontvangen en ik denk/hoop dat er nog weer meer zullen volgen. Het uiteindelijke doel - 584 soldaten van Batterie Delfzijl een gezicht geven - komt zo steeds dichterbij!

Uiteraard zit ik digitaal ook niet stil en dit heeft geresulteerd in enkele mooie items voor de collectie, te beginnen met een helm van de Luchtbeschermingsdienst. Een goed behouden exemplaar met binnenwerk!

Verder nog een 20cm. Kriegsmarine Einheitsscheinwerfer (signaallamp), een setje oorlogsmunten (schenking), Kriegsmarine gasmaskerbus, portretfoto's von Borkum en Emden, Erkennungsmarke van de Kommandeur im Abschnitt Brunsbüttel en tot slot een boek over het Nederlandse landschap uitgebracht in 1939 door de Generalstab des Heeres, vreemd genoeg vooral foto's van havens en sluizen.  Ze waren goed op de hoogte voor ze op 10 mei 1940 binnenvielen.


Zondag 1 november - Een bijzondere foto met een wel heel uniek verhaal..

Afgelopen week kreeg ik een foto binnen die onlangs via een Duitse veiling was gekocht. Een foto van vliegveld Eelde tijdens de mobilisatie - dus met Nederlandse militairen - voorzien van een Duitse tekst.

De foto is afkomstig uit het nalatenschap van Hanke. Hanke diende bij de Marine-Kraftfahrbereitschaft van de 6. Ersatz Marine-Artillerie Abteilung te Assen. Hanke werd eerst in Assen ingezet, maar in 1942 zat zijn afdeling in Leeuwarden. De Duitse militairen werden gekazerneerd in de Rijks H.B.S. van Leeuwarden aan het Zaailand.

Hier vond Hanke in mei van dat jaar de foto ergens in school. Op de foto zien we naast de Nederlandse militairen ook het stationsgebouw en een Fokker F. VIIa passagiersvliegtuig van de KLM. Deze Fokker werd in 1929 als de H-NADZ gebouwd. Op 16 september 1939 kwam het toestel als de PH-ADZ op vliegveld Eelde te staan. Bij het uitbreken van de oorlog op 10 mei 1940 werd vliegveld Eelde vernietigd door Nederlandse militairen. De Fokker werd eveneens in brand gestoken om zo uit handen van de vijand te blijven.

Nog op dezelfde dag kwamen Duitse militairen poolshoogte nemen op het verwoeste vliegveld. Een soldaat van de Flak-Abteilung 32 uit Oldenburg was hierbij en fotografeerde het geheel. Goed te zien zijn de Fokker en een ingezakte hangaar.

Beide foto's bevinden zich in de collectie van het museum. Met dank aan Museum Alkmaar 40-45 voor de identificatie van het toestel!


Donderdag 22 oktober - Een lang gezocht verzamelstuk zomaar op de deurmat!

Een paar maand geleden heb ik enkele brieven de deur uitgedaan naar zowel Duitsland als Oostenrijk. Er kwamen twee reacties terug. Een reactie kwam van de zoon van een Batterie Delfzijl soldaat. In de brief werd mij de vraag gesteld of ik belang had bij een serie foto's van Delfzijl in oorlogstijd en een Delfts Blauw wandbord van de Batterie. Het antwoord daarop lijkt mij wel duidelijk! Twee week later kwam er een envelop met hierin twintig foto's die allen te herleiden zijn naar Delfzijl. Het wandbord volgt nog stond er bij geschreven, dus we houden u op de hoogte!

Op hetzelfde moment kwam ik er ook achter dat er in Oostenrijk nog een voormalige soldaat van deze zelfde luchtdoelbatterij in leven is. De man is inmiddels 97 jaar oud, en zoals het nu lijkt één van de twee nog levende veteranen van deze stelling. De correspondentie verloopt via zijn zoon. Gisteren lag er plots een brief met inhoud in het museum. Binnen deze brief bevond zich een fraaie portretfoto van de betreffende soldaat in oorlogstijd en iets wat ik al jaren lang zocht en ook zeker niet verwacht had zomaar te krijgen: een vaantje/boekenlegger van de Marine Flak Batterie Delfzijl, uitgegeven ter gelegenheid van kerst 1942. Er is niet veel wat ik zoek (vooral omdat ik niet weet wat er allemaal is), maar van dit bijzondere stuk wist ik het bestaan al 10 jaar en stond sindsdien op mijn verlanglijstje. Allemaal weer ontzettend bijzonder en een topaanwinst voor het museum! Overigens komt zijn fotoalbum ook nog deze kant op zodat ik hem mag inscannen. Hierin bevinden zich zeer unieke beelden van Delfzijl!

-Op 28 oktober volgde het wandbord van Batterie Delfzijl-


Zaterdag 18 oktober kwam er via de post een grote serie unieke foto's van de provincie Groningen in oorlogstijd binnen. Meestal betreft het fotomateriaal van Duitse soldaten, maar dit keer ook materiaal van het Nationaal Socialistisch Nederland. Foto's van de Jeugdstorm, NSB en de Weerafdeling (WA) vonden dit keer hun weg naar de collectie van het museum. Ook bevonden zich er enkele bijzondere opnames tussen van Duitse oorlogsgraven op het Esserveld en enkele oefenkiekjes van net buiten de stad. Hieronder een korte lijst met wat er binnengekomen is:

- 9 foto's van de 6. Ersatz Marine Artillerie Abteilung en het Infanterie Ersatz Bataillon 154 die oefenen met marine materieel op de oude Stadsweg thv. Leeuwenborg/Noorddijk
- 3 foto's NSB manifestatie te Stadskanaal
- Enkele losse foto's van de Jeugdstorm en WA in de stad Groningen
- 6 foto's van Duitse soldatengraven op het Esserveld
- Originele portretfoto van Jannes Luitje Keijer door fotograaf Filmko Groningen en een foto van zijn begrafenis in 1944. Meer over Keijer:

https://nl.wikipedia.org/wiki/Jannes_Luitje_Keijer

- 19 foto's van voornamelijk de Weerafdeling (WA) in Groningen en enkele Jeugdstorm foto's waarvan twee in Assen gemaakt zijn. De foto's zijn gemaakt door de NSB Fotodienst Utrecht, Persfotobureau Folkers te Groningen en Foto Otto. Niet het standaard formaat van 6x9cm., maar echt grote foto's.